Η Πριγκίπισσα έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, θέλοντας να μάθει με λεπτομέρειες, τον τρόπο σμίλευσης των αγαλμάτων. Το ενδιαφέρον της προσείλκυσαν τα χρώματα τα οποία σώζονται στις επιφάνειες των κορών της Ακρόπολης αλλά και οι διαφορές στις κομμώσεις και στα ενδύματα των Καρυατίδων.

Στις 12 το μεσημέρι την Πριγκίπισσα Κάκο θα υποδεχθούν στην Εθνική Πινακοθήκη η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η Υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη και η Υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου για τον εορτασμό του έτους Πολιτισμού και Τουρισμού Ελλάδας- Ιαπωνίας.

Η ανακήρυξη του έτους 2024 ως έτος Πολιτισμού και Τουρισμού Ελλάδας- Ιαπωνίας συμφωνήθηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ιάπωνα ομόλογό του Φούμιο Κισίντα τον Ιανουάριο 2023, κατά τη επίσημη επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Ιαπωνία.

Η συνάντηση έγινε σε μια ιδιαίτερη συγκυρία για τις ελληνο-ιαπωνικές σχέσεις, καθώς βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη το «Έτος Πολιτισμού και Τουρισμού Ελλάδας και Ιαπωνίας», ενώ σε λίγες μέρες θα αφιχθεί στην χώρα μας η Πριγκίπισσα Κάκο της Ιαπωνίας, ως επίσημη προσκεκλημένη της Ελληνικής Κυβέρνησης.

Το πρόγραμμα της Πριγκίπισσας περιλαμβάνει επισκέψεις σε πλείστα σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, όπως η Ακρόπολη, το Μουσείο Ακροπόλεως, το Παναθηκαϊκό Στάδιο, η Ιερά Μονή Αγίας Φανερωμένης στην Σαλαμίνα και το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης στην Κέρκυρα.

Εξάλλου, την Δευτέρα θα πραγματοποιηθεί επίσημη τελετή στην Εθνική Πινακοθήκη, με επίτιμη καλεσμένη την Πριγκίπισσα Κάκο, για τον εορτασμό τόσο του Έτους Πολιτισμού και Τουρισμού, όσο και της επετείου 125 χρόνων από τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας – Ιαπωνίας, παρουσία των Υπουργών Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, Τουρισμού Όλγας Κεφαλογιάννη και της Υφυπουργού Εξωτερικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου. Η Λίνα Μενδώνη θα παραθέσει ακολούθως γεύμα προς τιμήν της Πριγκίπισσας. 

Πέραν της σημαντικής αυτής συνεργασίας, απόδειξη των εξαιρετικών  σχέσεων των δυο χωρών, η Υπουργός και ο Πρέσβης αναφέρθηκαν στις εκδηλώσεις που προγραμματίζονται, σε Ελλάδα και Ιαπωνία, στο πλαίσιο του Έτους Πολιτισμού και Τουρισμού, καθώς και την προοπτική σύναψης, νέας επικαιροποιημένης συμφωνίας για την πολιτιστική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Ιαπωνίας.

Η Λίνα Μενδώνη, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, εξέφρασε στον Πρέσβη την εκτίμησή της  προς τον ιαπωνικό πολιτισμό και την επιθυμία της να γίνει εμβάθυνση της διμερούς συνεργασίας στον τομέα των παραδοσιακών τεχνών και της χειροτεχνίας, καθώς και σε επίπεδο ανταλλαγής εκθέσεων και τεχνογνωσίας. Συζητήθηκαν, επίσης, οι ανταλλαγές μεταξύ του αρχαίου ελληνικού δράματος και του παραδοσιακού ιαπωνικού θεάτρο Νο, καθώς και η προβολή της σύγχρονης ιαπωνικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Το ερευνητικό πρόγραμμα εκπόνησε το Πολυτεχνείο Κρήτης στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, προϋπολογισμού 475.000 ευρώ, το οποίο αφορά και στην εκπόνηση των απαραίτητων μελετών για την αποκατάσταση και ανάδειξη του Κάστρου, καθώς και στην υλοποίηση των απαραίτητων υποστηρικτικών αρχαιολογικών εργασιών.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Το επιβλητικό κάστρο της Μεθώνης, προέχον βυζαντινό μνημείο, βρίσκεται στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων της Μεσογείου. Εξ αιτίας της θέσης του γνώρισε συνεχή κατοίκηση ήδη από την αρχαιότητα. Πρόκειται για ένα φρούριο από τα σημαντικότερα της εποχής του στον ελλαδικό χώρο. Το μνημείο παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα που οφείλονται στη θέση του, καθώς βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τη θάλασσα και μάλιστα σε σημείο όπου φυσούν ισχυροί άνεμοι. Το ζήτημα της προστασίας του Κάστρου της Μεθώνης ετέθη ως άμεση προτεραιότητα μετά και την κατάρρευση τμήματος της δυτικής πλευράς του ημικυκλικού πύργου, εντός του βόρειου περιβόλου. Σε αυτοψία που διενεργήσαμε αμέσως καταγράφηκαν τα σοβαρά δομοστατικά προβλήματα του φρουρίου, τα οποία έχρηζαν άμεσης αντιμετώπισης.

Οι προγραμματιζόμενες επεμβάσεις έχουν ως στόχο την ανακοπή του φαινομένου της δομικής αποδιοργάνωσης των τειχών, τη βελτίωση της ανθεκτικότητας του μνημείου στη φθορά του χρόνου και των συνθηκών ασφάλειας των επισκεπτών, τη μερική μορφολογική αποκατάσταση – βελτίωση της αναγνωσιμότητας του μνημείου. Οι αρχές των προτεινόμενων επεμβάσεων είναι ο σεβασμός στην αυθεντικότητα, η διατήρηση όλων των οικοδομικών φάσεων, ο περιορισμός των επεμβάσεων στο ελάχιστο σε ό,τι είναι απαραίτητο για τη στερέωση των διατηρούμενων τμημάτων και σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις για την ασφάλεια των επισκεπτών ή τη μορφολογική ολοκλήρωση επιμέρους σημείων. Μέσω της Προγραμματικής Σύμβασης με την Περιφέρεια Πελοποννήσου αναθέσαμε την εκπόνηση ερευνητικού προγράμματος και εκκινήσαμε τις διαδικασίες, ώστε το ταχύτερο δυνατόν να εκπονηθούν οι μελέτες που αφορούν στην αποκατάσταση των οχυρωματικών τμημάτων του κάστρου καθώς και στην ανάδειξη των μνημείων του».

Το αντικείμενο του ερευνητικού προγράμματος επιμερίστηκε στις ακόλουθες οκτώ ενότητες: Βόρειο και ανατολικό τείχος, προτείχισμα, οχυρωματικός περίβολος χερσαίας πύλης, διατείχισμα, δυτικό τείχος, προμαχώνας Βembo, προμαχώνας Loredan, δυτικός προμαχώνας, τάφρος, βορειοδυτικό οχυρό. Για κάθε ενότητα συλλέχθηκαν ιστορικά τεκμήρια, καταγράφηκε η παθολογία και έγιναν προτάσεις για την αποκατάσταση των επιμέρους αρχιτεκτονικών και δομικών στοιχείων. Τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει το φρουριακό συγκρότημα είναι ρηγματώσεις, αποδιοργάνωση της δομής των τειχών και εκτεταμένες καταρρεύσεις στα σημεία όπου υπάρχει άμεση επαφή με τη θάλασσα. Επιπλέον εμφανίζει τοπικά προβλήματα στη δομή των τειχών, που οφείλονται στην απόσπαση υλικού κατά τους νεώτερους χρόνους, με αποτέλεσμα την πρόκληση δομικών βλαβών αλλά και τη μορφολογική αλλοίωση του μνημείου, φθορά των ευπαθών δομικών υλικών, που οφείλεται στην υγρασία, ζητήματα κυκλοφορίας και ασφάλειας των επισκεπτών, ιδίως στο δυτικό τείχος.

Το Κάστρο Μεθώνης, έκτασης 93 στρεμμάτων, καταλαμβάνει μια μακρόστενη λωρίδα γης, που εισχωρεί περίπου 400 μ. μέσα στη θάλασσα και επικοινωνεί με την ενδοχώρα μόνο από την βόρεια πλευρά του. Η καστροπολιτεία αποτελείται από δύο τμήματα. Στα νότια απλώνεται η πόλη, που περικλείεται από απλό τείχος με πύργους σε τακτά διαστήματα. Στο νοτιότερο άκρο του κάστρου ανοίγεται η πύλη της Θάλασσας, η οποία μέσω λιθόκτιστης γέφυρας, οδηγεί στο Μπούρτζι, το επιθαλάσσιο οχυρό. Στο βόρειο τμήμα προς την ενδοχώρα, που είναι το πλέον ευπρόσβλητο, αναπτύσσεται η Ακρόπολη, γνωστή στην Οθωμανική περίοδο ως Ιτς Καλέ (εσωτερικό κάστρο). Μπροστά στην Πύλη της Ακρόπολης διαμορφώνονταν η «Πλατεία των Όπλων», όπου συγκεντρώνονταν η εμπορική και κοινωνική ζωή της Μεθώνης.

Περιβάλλεται στα βόρεια, στα ανατολικά και στα δυτικά από τείχη, τμήματα των οποίων χρονολογούνται στην πρώιμη και μέση βυζαντινή περίοδο καθώς και στην πρώιμη ενετική περίοδο, κατά τον 15ο αιώνα, πριν την εισαγωγή και ανάπτυξη του πυροβολικού και του προμαχωνικού συστήματος. Τα δύο τμήματα χωρίζονται με ένα ενδιάμεσο χαμηλό τείχος ενισχυμένο με πύργους εξ' ολοκλήρου κατασκευασμένο κατά την πρώτη οθωμανική περίοδο. Η κύρια πύλη του κάστρου κτίστηκε από τους Ενετούς. Η πρόσβαση στο εσωτερικό του φρουρίου γίνεται μέσω γέφυρας, των αρχών του 19ου αιώνα. Ο διάδρομος οδηγεί σε έναν οχυρωματικό περίβολο, διαμορφωμένο για την προστασία της χερσαίας πύλης της πόλης, η οποία ανήκει στις μεσαιωνικές οχυρώσεις των Βενετών κατά τον 15ο αιώνα. Η αμυντική θωράκιση της εισόδου διασφαλίζεται από τον προμαχώνα Bembo (β΄ μισό 15ου αι.) στα δυτικά και τον προμαχώνα Loredan (1714) στα ανατολικά. Τα τείχη έχουν δεχθεί επεμβάσεις κατά την οθωμανική περίοδο.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Έδεσσας περιλαμβάνει την Ακρόπολη και τον οικοδομικό ιστό της πόλης, που περιβάλλονται από τείχος, καθώς και την  περιοχή εκτός και περιμετρικά των τειχών.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Στην τελευταία επίσκεψη μας στον αρχαιολογικό χώρο της Έδεσσας είχαμε δεσμευθεί ότι η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων θα προχωρήσει στην εκπόνηση μελετών για τον αρχαιολογικό χώρο του Λόγγου, προκειμένου να υλοποιηθούν έργα αναβάθμισης του. Οι προβλεπόμενες επεμβάσεις είναι απαραίτητες για την ανάδειξη αυτού του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου και την αύξηση της επισκεψιμότητάς του. Οι υφιστάμενες διαμορφώσεις και εγκαταστάσεις χρειάζονται αναμόρφωση, ώστε να αναδειχθεί ένας σύγχρονος, ασφαλής και λειτουργικός αρχαιολογικός χώρος.

Οι μελέτες συγκροτούν ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Λόγγου, προβλέποντας τη δυνατότητα δημιουργίας επισκέψιμης μουσειακής αποθήκης, με εργαστήριο συντήρησης, ως μια μορφή μουσειακής δομής, έως ότου βρεθεί ο κατάλληλος χώρος και  καταστεί εφικτή η ίδρυση Αρχαιολογικού Μουσείου. Στόχος μας, μέσα από το σύνολο των επεμβάσεων που υλοποιούνται και σε άλλα μνημεία της πόλης, είναι να αναβαθμιστεί το πολιτιστικό και τουριστικό προφίλ της Έδεσσας, ως προορισμού που συνδυάζει πλούσιο μνημειακό απόθεμα όλων των περιόδων, αλλά και απαράμιλλο φυσικό περιβάλλον».

Στόχος της μελέτης είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων κίνησης στον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο, η βελτίωση της πληροφόρησης και της εμπειρίας επίσκεψης. Στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκε και η αναβάθμιση των κτηριακών υποδομών του χώρου καθώς πρόκειται για κτήρια με ανομοιογενή χαρακτήρα, κατασκευασμένα σε διαφορετικές περιόδους, μη επαρκή πλέον για την κάλυψη των αναγκών αποθήκευσης αρχαιοτήτων και εργαλείων και μη ανταποκρινόμενα στις σύγχρονες προδιαγραφές εξυπηρέτησης επισκεπτών και εργαζομένων.

Οι προτάσεις της μελέτης αφορούν στη διευθέτηση ζητημάτων που σχετίζονται με τα όρια του αρχαιολογικού χώρου και τον ευπρεπισμό του επισκέψιμου χώρου μέχρι την ολοκλήρωση των ανασκαφών και την ανάδειξη των μνημείων. Προβλέπονται επεμβάσεις αντιπλημμυρικής θωράκισης του χώρου με την εγκατάσταση αγωγού διευθέτησης. Κατασκευάζονται νέες κτηριακές εγκαταστάσεις και χώροι υγιεινής, προσβάσιμες από ΑμεΑ, απαραίτητες για την αποθήκευση και συντήρηση των ευρημάτων, την έκθεση μέρους αυτών για την επαφή του κοινού με την ιστορία του χώρου.

Οι νέες κτιριακές εγκαταστάσεις χωροθετούνται στην περιοχή των παλαιών. Αναβαθμίζεται αισθητικά ο ευρύτερος χώρος υποδοχής με αντικατάσταση της παλαιάς περίφραξης και οργάνωση των σημείων εισόδου. Οργανώνεται διαδρομή επίσκεψης του χώρου σε συνδυασμό με τις πινακίδες σήμανσης πληροφόρησης, για την ενημερωμένη κίνηση και περιήγηση του κοινού. Ανανεώνονται οι υπάρχουσες πινακίδες ενημέρωσης και τοποθετούνται νέες μπροστά στα επιμέρους μνημεία. Τα κατάλοιπα της παλαιοχριστιανικής Βασιλικής εντάσσονται στα σημεία ενδιαφέροντος και διαμορφώνεται κατάλληλα χώρος εκδηλώσεων. Έως σήμερα εκδηλώσεις πραγματοποιούνται έξω από τα νότια τείχη χωρίς ο υφιστάμενος χώρος να είναι διαμορφωμένος, αλλά και χωρίς να διαθέτει την κατάλληλη υποδομή υποστήριξης ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων για φωτισμό και ήχο.

Από την αρχική κήρυξη τη δεκαετία του 1960, ο αρχαιολογικός χώρος αναοριοθετήθηκε το 1998 για τη διεύρυνση της περιοχής εκτός των τειχών, και το 2000, έγινε η οριοθέτηση των Ζωνών Α και Β Προστασίας. Οι ανασκαφές στο Λόγγο εκτείνονται χρονικά από το 1922 έως το 2020, με ιδιαίτερη έμφαση στις δεκαετίες του 1960-70 και 1980-90.

Ο επισκέψιμος χώρος, της Έδεσσας, που εντάσσεται στη Ζώνη Α, αποτελεί τμήμα της κάτω πόλης της Αρχαίας Έδεσσας που χρονολογείται από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. έως και τον 6ο/7ο αι. μ.Χ., όταν εγκαταλείφθηκε εξαιτίας των επιδρομών βαρβαρικών φύλων και η κατοίκηση μεταφέρθηκε στην Ακρόπολη ή Άνω Πόλη. Ο επισκέπτης σήμερα αντικρύζει την εικόνα της πόλης όπως είχε διαμορφωθεί κατά τον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα. Συγκεκριμένα, στον επισκέψιμο χώρο έχει έλθει στο φως η νότια πύλη της πόλης, καθώς και τμήμα των νότιων και ανατολικών τειχών με πύλη και πύργους, η πλακόστρωτη κεντρική οδός με κιονοστοιχίες εκατέρωθεν.

Στις παρόδους εκτείνονται οικίες, εμπορικά καταστήματα και εργαστήρια, ενώ κατά μήκος της ίδιας οδού, η οποία έχει τεκμηριωθεί ότι εκτείνονταν έως τη βόρεια πύλη της πόλης, που έχει και αυτή ανασκαφεί, έχουν αποκαλυφθεί δημόσια κτήρια, όπως αποθήκες αλλά και εκτεταμένο παλαιοχριστιανικό συγκρότημα με κρήνη με περίστυλη αυλή και πολυτελώς διακοσμημένους χώρους, ίσως το Επισκοπείο της πόλης.

Στην ομιλία της η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη τόνισε την ποιοτική υπεροχή και τα πολλαπλά οφέλη, που προσφέρει η τρισδιάσταση απεικόνιση κινητών και ακίνητων μνημείων, υπογραμμίζοντας ότι σύντομα θα είναι κυρίαρχες, και στην Ελλάδα, έναντι των συμβατικών μεθόδων –της απλής φωτογράφησης και της βιντεοσκόπησης- στην καθημερινή πρακτική των διαχειριστών της πολιτιστικής κληρονομιάς.

«Η τρισδιάστατη σάρωση», σημείωσε η Λίνα Μενδώνη, «εφαρμόζεται ήδη στο έργο της ψηφιοποίησης των συλλογών κινητών αντικειμένων του π. βασιλικού κτήματος στο Τατόι. Στο άμεσο μέλλον θα αποτελεί βασικό στοιχείο των προγραμματιζόμενων ψηφιακών δράσεων του Υπουργείου Πολιτισμού. Ο προγραμματισμός μας  συνάδει  με τη Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του 2021, η οποία  καλεί τα κράτη -μέλη να αυξήσουν τις επενδύσεις στην τρισδιάστατη αποτύπωση και τεκμηρίωση, ιδίως των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων που κινδυνεύουν από περιβαλλοντικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες, καθώς και από τον υπερτουρισμό».

Η επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας στην εκδήλωση ήταν η τρισδιάστατη ψηφιακή αποτύπωση του Ναού του Απόλλωνα, στους Δελφούς. Η δημοσιοποίηση του μοντέλου, στην πύλη της Europeana, έγινε με τη συνδρομή του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης ως εθνικού συσσωρευτή περιεχομένου δια της υποδομής SearchCulture.gr.

«Ο αρχαιολογικός χώρος και το τοπίο των Δελφών, είπε η Λίνα Μενδώνη, συγκαταλέγονται στα πιο δημοφιλή αξιοθέατα της Ελλάδας. Εκτός από τη μεγάλη επισκεψιμότητα, ο χώρος είναι ευάλωτος σε γεωλογικούς και άλλους φυσικούς κινδύνους, οι οποίοι εντείνονται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Κατά συνέπεια, μεταξύ των άλλων προστατευτικών μέτρων που λαμβάνει το Υπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο ενός ενιαίου σχεδίου διαχείρισης, η μεγάλης κλίμακας και ολοκληρωμένη ψηφιακή τεκμηρίωση του συνόλου του χώρου και των πολλών μνημείων του, αποτελεί υψηλή προτεραιότητα, ώστε να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή προστασία και διατήρησή του».

Το ερευνητικό έργο «Μοντελοποίηση αρχαιολογικής αβεβαιότητας με συνδυασμό σύγχρονων μεθόδων 3Δ αποτύπωσης για την επιστημονική τεκμηρίωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς» (https://3d4delphi.gr), το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, περιλαμβάνει την παραγωγή ενός λεπτομερούς τρισδιάστατου μοντέλου του συνολικού χώρου, με πρότυπα υψηλής ακρίβειας των μεμονωμένων μνημείων του, καθώς και μια διευρυμένη σειρά ψηφιακών και φυσικών βοηθημάτων που αναβαθμίζουν και διευρύνουν την ορατότητα και την προσβασιμότητα για πραγματικούς και εικονικούς επισκέπτες όλων των κατηγοριών.

«Στο πλαίσιο της εκδήλωσης «TwinIt! 3D For Europe's Culture», επεσήμανε η Λίνα Μενδώνη, «παρουσιάζουμε ένα δείγμα των αποτελεσμάτων που παρήγαγε το ευρύτερο έργο «3D4Delphi», το οποίο υλοποιήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φωκίδας, στο πλαίσιο του προγράμματος της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας – Ειδικές Δράσεις «Ανοικτή Καινοτομία στον Πολιτισμό»-ΕΣΠΑ 2014-2020- με αντικείμενο την ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων τρισδιάστατης ψηφιοποίησης, τεκμηρίωσης και ανάλυσης των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης μεθόδων μαθηματικής μοντελοποίησης της αρχαιολογικής αβεβαιότητας στην ανασύνθεση και ερμηνεία τους».  

Το έργο εντάσσεται σε μια σειρά αντίστοιχων δράσεων, που έχουν ήδη ολοκληρωθεί ή υλοποιούνται και σε άλλους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, στο πλαίσιο της συνεργασίας των Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού με ερευνητικές και ακαδημαϊκές ομάδες και φορείς του δημόσιου, αλλά και του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες αποδίδουν πολύ σημαντικά και ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την προστασία, την τεκμηρίωση και την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας.

Την τοποθέτηση της Υπουργού Πολιτισμού ακολούθησε η προβολή βίντεο παρουσίασης της μεθοδολογίας και των αποτελεσμάτων του έργου 3Δ4DELPHI:

Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, στην ομιλία της, η υπουργός Πολιτισμού τόνισε ότι «η ταχύτατη ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στους πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς, παρέχει, προφανώς, πρωτοφανείς δυνατότητες καινοτόμου δημιουργικότητας. Όμως εγείρει σημαντικές προκλήσεις σε νομικό, οικονομικό, κοινωνικό, ηθικό και εντέλει ευρύτερα πολιτισμικό επίπεδο».

Η Λίνα Μενδώνη σημείωσε, στην παρέμβασή της, «ότι η ελληνική κυβέρνηση προσεγγίζει συνολικά το ζήτημα της διείσδυσης της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative Artificial Intelligence), με στόχο την διαμόρφωση ενός πλαισίου στρατηγικών κατευθύνσεων και χάραξης πολιτικής σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου του Πολιτισμού, με χρονικό ορίζοντα το 2030. Παράλληλα, προωθείται η ανάπτυξη συνεργατικών δικτύων ανάμεσα στους κρατικούς φορείς, την ακαδημαϊκή, την ερευνητική και την επιχειρηματική κοινότητα, για την υλοποίηση κοινών δράσεων εφαρμοσμένης έρευνας, ανταλλαγής τεχνογνωσίας και ανάπτυξης βέλτιστων πρακτικών. Στον πολιτιστικό και δημιουργικό κλάδο, η ενημέρωση, η εξοικείωση και η ενσωμάτωση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης αρχίζει, σταδιακά, να αποκτά θέση στα προγράμματα κατάρτισης, ανάπτυξης και ενίσχυσης νέων δεξιοτήτων των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του χώρου, με ενθάρρυνση και έμπρακτη στήριξη της διατομεακής, διεπιστημονικής και διασυνοριακής συνεργασίας».

Η Λίνα Μενδώνη τόνισε ότι «η επιμόρφωση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων, ευρύτερα, στις ψηφιακές τεχνολογίες, πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα και στο επίπεδο της ΕΕ, με τρόπο προσαρμοσμένο στις ανάγκες και στις δυνατότητες των καλλιτεχνών και των εργαζομένων στον Πολιτισμό. Μέσω νέων και υφιστάμενων πρωτοβουλιών, προγραμμάτων και μηχανισμών, πρέπει να διευκολυνθεί η πρόσβαση, ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία».

Επίσης σημαντικές είναι και οι συμπράξεις μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη και παραγωγή καινοτόμων λύσεων, ευρείας εφαρμογής. «Για να επιτευχθεί αυτό -σημείωσε εμφατικά, η υπουργός Πολιτισμού- πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην επίλυση των σύνθετων νομικών ζητημάτων που εγείρει η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας, με την κατάρτιση και εφαρμογή ενός πανευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου που να διέπει τα δικαιώματα και τις ευθύνες επί των έργων τα οποία δημιουργούνται με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα έργα των παραδοσιακών πνευματικών δημιουργών. Η συνεργασία και ο διαμοιρασμός τεχνογνωσίας και πόρων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και με τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού αποθετηρίου θα διασφαλίσει την ισότιμη πρόσβαση των κρατών-μελών και θα συμβάλει στη συλλογική ανάπτυξη και πρόοδο, χωρίς αποκλεισμούς, μέσα σε ένα περιβάλλον, όπου η τεχνολογική πρόοδος θα εναρμονίζεται με τις διαρκείς κοινές αξίες της Δημιουργικότητας, του Πολιτισμού και του Ανθρωπισμού».

Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση του Υπουργείου Πολιτισμού, δύο είναι τα κύρια ερωτήματα που τέθηκαν από τη Βελγική Προεδρία: Το πρώτο αφορά στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, σε σχέση με τις γεωπολιτικές προκλήσεις και τον σεβασμό της διαφορετικότητας και το δεύτερο  πώς μπορούν να συμβάλουν σ΄ αυτό οι πολιτιστικές πολιτικές και οι πολιτιστικοί θεσμοί.

Η κα. Μενδώνη σημείωσε ότι η εθνική ταυτότητα και η ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι διακριτές και συμπληρωματικές. Στο πλαίσιο αυτό ο Πολιτισμός, και πιο συγκεκριμένα η ιστορική, η αρχιτεκτονική και η καλλιτεχνική κληρονομιά, είναι παράγοντες ενοποίησης και όχι διαχωρισμού. «Ο Πολιτισμός» είπε, «διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση των διαφορετικών ταυτοτήτων και στη σύνδεση των κοινοτήτων, στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Είναι λάθος να υποτιμάται ο κεντρικός ρόλος του. Είναι το μέσο με το οποίο οι κοινωνίες μας αλληλεπιδρούν, επιδεικνύουν αλληλεγγύη, συμμετέχουν στη δημόσια ζωή. Ο Πολιτισμός και η πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν βασικά περιουσιακά στοιχεία για το μέλλον της Ευρώπης. Ο Πολιτισμός ενισχύει την αίσθηση του συνανήκειν και της σύμπνοιας στην Ευρώπη».

Η ευρωπαϊκή ταυτότητα ενισχύεται μέσω της κοινής ιστορίας και της κοινής κληρονομιάς. Η αρχή του σεβασμού στους διαφορετικούς πολιτισμούς, εγγυάται την «ενότητα στην πολυμορφία». «Μέσω των πολιτιστικών ανταλλαγών», είπε η κα. Μενδώνη, «των καλλιτεχνικών εκφράσεων και της κοινής κληρονομιάς, οι διαφορετικοί πολιτισμοί της Ευρώπης έρχονται σε επαφή, προωθώντας την αμοιβαία κατανόηση, την εξοικείωση, την αλληλοεκτίμηση.  Πρέπει όλοι μας να φροντίσουμε, ώστε τα πολιτιστικά αγαθά να γίνουν πιο προσιτά και καθολικά προσβάσιμα…

Να δοθεί προτεραιότητα στην προώθηση και ανάδειξη του Πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας, της προώθησης της αριστείας και των βέλτιστων πρακτικών, της βιωσιμότητας, της κινητικότητας και των ανταλλαγών ανάμεσα στα κράτη μέλη. Να αναπτύξουμε κοινές πολιτιστικές διαδρομές και να προωθήσουμε τον βιώσιμο πολιτιστικό τουρισμό».

Στη συνέχεια, η Υπουργός Πολιτισμού αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης των προγραμμάτων και των πρωτοβουλιών για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάνοντας μνεία στη Δημιουργική Ευρώπη, στο Νέο Ευρωπαϊκό Μπαουχάους, στις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης, στο Σήμα της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και στα διάφορα βραβεία της ΕΕ που συμβάλλουν στην πρόσληψη της Ευρώπης ως κοινότητας, επεσήμανε:

«Τα Μουσεία, ως ιδρύματα μνήμης, γνώσης, συλλογής και δημιουργίας περιεχομένου, μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Διαφυλάσσουν και προβάλλουν μαρτυρίες της πλούσιας ιστορίας, της τέχνης και των παραδόσεων της Ευρώπης. Οι συλλογές τους ενσωματώνουν τη συλλογική μνήμη της ηπείρου και των διαφορετικών λαών της, αλλά και τις κοινές αξίες τους... Ενεργούν ως παράγοντες κοινωνικής συμπερίληψης. Συμμετέχουν σε έργα διαπολιτισμικού διαλόγου, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις που απασχολούν την ευρωπαϊκή κοινωνία, χτίζοντας γέφυρες και προωθώντας την αίσθηση της ενότητας και της αλληλεγγύης».

Η κα. Μενδώνη αναφέρθηκε και στην Εκπαίδευση «ως  παράγοντα πρωταρχικής σημασίας για την κατανόηση του βαθύτατου ρόλου που διαδραματίζει η πολιτιστική κληρονομιά στις ευρωπαϊκές κοινωνίες». Ο Πολιτισμός πρέπει να προωθηθεί μέσω της επίσημης και ανεπίσημης εκπαίδευσης, μέσω της κατάρτισης, σε όλα τα επίπεδα» για να καταλήξει ότι: «Ο κόσμος γίνεται όλο και πιο αβέβαιος και περίπλοκος. Η ΕΕ οφείλει να δώσει υψηλή προτεραιότητα στον Πολιτισμό, με βάση τις θεμελιώδεις αξίες της, δηλαδή, την Ειρήνη, της Δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτιστικών δικαιωμάτων».

Στη σημερινή συνεδρίαση στις Βρυξέλλες, το  Συμβούλιο των Υπουργών Πολιτισμών , έχει θέσει ως μείζον θέμα το «μέλλον των πολιτιστικών και δημιουργών τομέων, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης».

Τα έξι Μινωικά Ανακτορικά Κέντρα καλύπτουν γεωγραφικά ολόκληρο το νησί και χρονολογικά όλο το εύρος του μινωικού πολιτισμού από την Πρώιμη και Μέση εποχή του Χαλκού της ίδρυσης των πρώτων ανακτόρων (1900-1700 π.Χ.) και την Ύστερη εποχή του Χαλκού της ακμής των νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ.) έως και την Τελική και Μετανακτορική περίοδο (1450-1100 π.Χ.).

Το Μινωικό Ανάκτορο της Ζωμίνθου βρίσκεται στον Δήμο Ανωγείων, σε υψόμετρο περίπου 1.200 μέτρων, στον Ψηλορείτη. Κατοικήθηκε από τη Μινωική Εποχή έως τη Ενετοκρατία και υπήρξε για τους Μινωίτες σημαντικό θρησκευτικό κέντρο. Στη Ζώμινθο  προβλέπεται μόνιμο υδροδοτικό πυροσβεστικό σύστημα με υπόγεια δεξαμενή.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Τα Ανακτορικά Κέντρα,  τα πλέον εμβληματικά στοιχεία του μινωικού πολιτισμού, χρήζουν μιας ολιστικής διαχείρισης. Το Προκαταρκτικό Σχέδιο Διαχείρισης των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων αποτελεί τον "πυρήνα" της διαχείρισης τους με στόχο να αναδειχθεί η εξέχουσα οικουμενική αξία τους, ως πολιτιστικό αγαθό, αλλά και να διασφαλιστεί η αυθεντικότητα και η  ακεραιότητά τους. Η φιλοσοφία του ολιστικού σχεδίου ανάδειξης του μινωικού πολιτισμού, όπως αποτυπώνεται στους έξι αρχαιολογικούς χώρους, υποψήφιους προς εγγραφή στον Κατάλογο των Μνημείων της UNESCO, καθορίζει και διασφαλίζει τους τρόπους προστασίας και προβολής τους αλλά και την σύνδεσή τους  σε μια εμβληματική πολιτιστική διαδρομή.

Το  Μνημόνιο Συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού με την Περιφέρεια Κρήτης αφορά στη δημιουργία της συγκεκριμένης πολιτιστικής διαδρομής, συνολικού προϋπολογισμού 15.000.000 ευρώ, που συνδέει τα έξι Μινωικά Ανακτορικά Κέντρα. Βάσει αυτού έχουν δρομολογηθεί όλες οι απαιτούμενες διαδικασίες για τον σχεδιασμό, την ωρίμανση και την υλοποίηση του έργου στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Κρήτης 2021-2027. Η μελέτη πυροπροστασίας εντάσσεται στο πλέγμα των μελετών που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο Συνεργασίας, ως προαπαιτούμενες για την υλοποίηση των έργων προστασίας, ανάδειξης και ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η αρχιτεκτονική μελέτη ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Ζωμίνθου που έχει ήδη εγκριθεί, προκειμένου να προστατευτούν και να αναδειχθούν τα αρχαία κατάλοιπα και να καταστούν επισκέψιμα για το κοινό».

Εντός του αρχαιολογικού χώρου χωροθετείται το Ανακτορικό Μέγαρο, θεμελιωμένο στον φυσικό βράχο, ο οποίος χρησίμευε ήδη παλαιότερα ως υπαίθριος χώρος λατρείας. Έχει αποκαλυφθεί το μεγαλύτερο τμήμα του Μεγάρου (κεντρικού κτιρίου), στο οποίο εικάζεται ότι υπήρχαν χώροι διώροφοι και τριώροφοι. Η Ζώμινθος κρίθηκε απαραίτητο να ενταχθεί στην ήδη διευρυμένη με άλλα τέσσερα Μινωικά Ανακτορικά Κέντρα αρχική υποψηφιότητα της Κνωσού, που μετατράπηκε σε σειριακή, ώστε να αποτυπώνεται πληρέστερα η διασπορά του μινωικού πολιτισμού σε ολόκληρη την Κρήτη.

Και συνέχισε: «Διέγραψε μια γόνιμη και δημιουργική πορεία, στην οποία ξεδίπλωσε το πηγαίο ταλέντο της, σε ένα ευρύτατο ρεπερτόριο, αφήνοντας πάντοτε, έκτυπο και απόλυτα προσωπικό, το δικό της στίγμα. Κέρδισε, δίκαια και επάξια, την αγάπη του μεγάλου κοινού, μέσα από τους ρόλους που ενσάρκωσε σε επιτυχημένες παραγωγές της τηλεόρασης. Κάτι που δεν πρέπει να επισκιάσει τη μεγάλη της τροχιά στο θέατρο, ως ερμηνεύτριας, αλλά και ως συγγραφέα. 

Απαράγραπτη παραμένει η ουσιαστική συμβολή της στη σύλληψη και τη συγκρότηση του «Ελεύθερου Θεάτρου». Αυτού του πρωτοποριακού εγχειρήματος που έστησαν τα νέα παιδιά, μόλις απόφοιτοι, του Εθνικού, στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ορθώνοντας ανάστημα στη Χούντα, με την «Ιστορία του Αλή Ρέτζο» και το «Και συ χτενίζεσαι», παραστάσεις του «Ελεύθερου Θεάτρου» στο Άλσος Παγκρατίου, που υπήρξαν ανάσα ελευθερίας και ελπίδας μέσα στην καταπίεση και την καταχνιά της τυραννίας. Ενός εγχειρήματος στο οποίο η Άννα Παναγιωτοπούλου πρωτοστάτησε, όπως και στο διάδοχο σχήμα του, την «Ελεύθερη Σκηνή», πριν επιβληθεί, για πολλές δεκαετίες, ως ηθοποιός μεγάλης γκάμας και διαμετρήματος. 

Περισσότερο από όλα, η Άννα Παναγιωτοπούλου αφιερώθηκε στην Τέχνη. Την υπηρέτησε με αφοσίωση, χωρίς την παραμικρή έκπτωση και με πλήρη συναίσθηση των απαιτήσεών της. Στην οικογένειά της και τους πολλούς φίλους της απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Είναι ιδιαίτερη η χαρά μας που μετά την επιτυχημένη πορεία του 1ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, βλέπουμε ότι το κοινό αγκαλιάζει με την ίδια και ακόμα μεγαλύτερη θέρμη το 2ο Φεστιβάλ, που φέτος βγαίνει από τα στενά όρια του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Ξεκινώντας από τον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου, φιλοξενείται σε λατρευτικούς αλλά και άλλους χώρους της πρωτεύουσας που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο σκηνικό όπως Μουσεία, το Παλαιό Χρηματιστήριο, την αίθουσα Παρνασσό. Σε ένα τριήμερο, περισσότερες από 55 εκδηλώσεις, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα κατάνυξης μέσα από πρωτότυπες προσεγγίσεις του θείου δράματος. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Εθνική Λυρική Σκηνή, τον Γιώργο Κουμεντάκη και τους συνεργάτες του για την εξαιρετική δουλειά αλλά και τη Eurolife FFH για τη γενναιόδωρη χορηγία του Φεστιβάλ».

Σε ένα μεταμοντέρνο ορατόριο με στοιχεία όπερας και κολάζ, βασισμένο σε ιερά κείμενα, ρήσεις και ποίηση της Λένας Πλάτωνος και άλλων δημιουργών, ακούστηκαν οι συνθέσεις «Παράδεισος και πτώση», «Η γενιά του φιδιού», "Agnus Dei", «Στην ουράνια πόλη». Με αφετηρία το αμάρτημα των πρωτόπλαστων, οι συντελεστές της συναυλίας -οι σολίστ Μυρτώ Μποκολίνη και Νικόλας Καραγκιαούρης, η Παιδική Χορωδία Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μαθητές και μαθήτριες από το Ουκρανικό σχολείο της Αθήνας, σε σύνθεση της Λένας Πλάτωνος, μουσική διεύθυνση του Μιχάλη Παπαπέτρου και σκηνοθεσία του Βαγγέλη Κοσμίδη- μοιράστηκαν με το κοινό την περιπλάνηση του ανθρώπου από το καλό στο κακό, από έναν τόπο σε άλλον, από την καταστροφή στη λύτρωση.

Το 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, ξεκινώντας από την Κυριακή των Βαΐων 28 Απριλίου και μέχρι τη Μεγάλη Τρίτη 30 Απριλίου 2024, σε χώρους ιδιαίτερους και κατανυκτικούς, παρουσιάζει πάνω από 55 συναυλίες και καλλιτεχνικές δράσεις, προσεγγίζοντας πολυάριθμες και απρόσμενες πτυχές της σχέσης θρησκευτικής λατρείας και μουσικής.

Το πλήρες πρόγραμμα του 2ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο https://nationalopera.gr/festival-latreftikis-mousikis και στον σύνδεσμο https://digitalculture.gov.gr/

Ανάμεσα στις δουλειές του που ξεχώρισαν ήταν και η γνωστή σειρά ντοκιμαντέρ της ελληνικής τηλεόρασης, «Παρασκήνιο».

Πληροφορούμενη την απώλεια, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Με οδύνη αποχαιρετούμε τον Τάκη Χατζόπουλο, έναν ακάματο εργάτη του κινηματογράφου και έναν πρωτοπόρο της ανανέωσης του ντοκιμαντέρ. Ο Τάκης Χατζόπουλος δοκίμασε, με αταλάντευτη επιτυχία, τις δυνάμεις του σε κάθε κλάδο της κινηματογραφικής τέχνης, έχοντας, όμως, μοναδική συμβολή στον επανακαθορισμό, ουσιαστικά, του απαιτητικότατου είδους του ντοκιμαντέρ.

Μαζί με τον αξέχαστο Λάκη Παπαστάθη, ίδρυσαν την ομάδα Cinetic, με την οποία μας σύστησαν το Παρασκήνιο, την επιδραστικότερη σειρά ντοκιμαντέρ της ελληνικής τηλεόρασης. Επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, μας χάρισαν, μέσω της ΕΡΤ, εκατοντάδες εκπομπές υψηλής ποιότητας, με ευρύτατη θεματολογία, από την παρουσίαση μειζόνων προσωπικοτήτων της νεότερης Ελλάδας έως την ανάδειξη, με σιωπηλή ευαισθησία και χωρίς ίχνος εύκολα καταγγελτικού λόγου, μεγάλων κοινωνικών ζητημάτων, με έμφαση στην άγνωστη, την υποφωτισμένη Ελλάδα. Ποιος δεν θυμάται, για παράδειγμα, το επεισόδιο του Παρασκηνίου με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, ένα από τα εξέχοντα δείγματα της δουλειάς του;

Ως παραγωγός και συνιδρυτής της Cinetic, ενός πραγματικού φυτωρίου νέων κινηματογραφιστών, ο Τάκης Χατζόπουλος υπήρξε ένας ευαίσθητος και καινοτόμος δημιουργός, αλλά και, ταυτόχρονα, ένας ξεχωριστός επαγγελματίας.  Προσδιόρισε εκ νέου -και αμετάκλητα- τις ορίζουσες του ελληνικού ντοκιμαντέρ, δείχνοντας πώς η πρωτότυπή δημιουργία συνδυάζεται με την τήρηση των πιο αυστηρών επαγγελματικών προδιαγραφών. Παράλληλα, ο Τάκης Χατζόπουλος ήταν πάντοτε ενεργός και εξαιρετικά ευαισθητοποιημένος πολίτης, σταθερός πολέμιος της ισοπεδωτικής κριτικής και των εύκολων, αλλά ανεδαφικών λύσεων. Η προσφορά του μένει ζώσα και απαράγραπτη.

Στη σύζυγό του Τέτα Παπαδοπούλου, τους αμέτρητους συνεργάτες και φίλους του, απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».

Το «Μικρό Ανάκτορο» βρίσκεται στα βορειοδυτικά του ανακτόρου της Κνωσού, με το οποίο φαίνεται ότι συνδέονταν μέσω του λεγόμενου «Βασιλικού Δρόμου». 

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Το Ανάκτορο της Κνωσού είναι το μεγαλύτερο από τα κέντρα της μινωικής εξουσίας. Οι δρομολογηθείσες επεμβάσεις αποτελούν μέρος του προκαταρκτικού σχεδίου διαχείρισης των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων, που υλοποιεί το Υπουργείο Πολιτισμού στο πλαίσιο της υποψηφιότητας της σειριακής εγγραφής τους στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το «Μικρό Ανάκτορο» της Κνωσού αποτελεί σημαντικό μνημείο, οργανικά ενωμένο με το κύριο ανάκτορο. Βάσει της καταγραφής της παθολογίας των μνημείων, οι συγκεκριμένες επεμβάσεις εντάσσονται στις άμεσες ενέργειες όπως αυτές αποτυπώνονται στο συνολικό σχέδιο προστασίας των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου. Παράλληλα, δρομολογούνται επεμβάσεις αναβάθμισης της λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου και συνακόλουθα της εμπειρίας του επισκέπτη».

Ο φέρων οργανισμός του «Κλιμακοστασίου» περιλαμβάνει περιμετρικές λιθοδομές-πεσσούς στις τρεις πλευρές και ενδιάμεσο πεσσό στη διεύθυνση βορά - νότου, ενώ το κτίσμα είναι ανοικτό στη βόρεια πλευρά. Στο πλαίσιο των επεμβάσεων στερέωσης και ενίσχυσης, περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων, το κλείσιμο των υφιστάμενων ανοιγμάτων στη βόρεια και στη νότια όψη (πλην της εισόδου), συρραφή των υφιστάμενων ρωγμών, κατασκευή νέου στεγάστρου. Για τη «Δεξαμενή Καθαρμών» απαιτείται η αποκατάσταση των φθορών, που οφείλονται στην αιολική διάβρωση και στις βροχοπτώσεις.

Το εξαιρετικής κατασκευής κτηριακό συγκρότημα, συνολικής έκτασης περίπου 1500 τ.μ., είναι το δεύτερο σε μέγεθος της Κνωσού. Κατασκευασμένο σε τρία διαφορετικά επίπεδα, το χαμηλότερο από τα οποία βρίσκεται 3μ. βαθύτερα από το δάπεδο της κύριας κατασκευής, αναπτύσσεται σε τρεις κύριους τομείς και παρουσιάζει χαρακτηριστικούς αρχιτεκτονικούς τύπους των μινωικών ανακτόρων (υπόστυλες κρύπτες, πολύθυρα, κλιμακοστάσια και δεξαμενή καθαρμών). 

Μετά τις πρώτες ανασκαφικές εργασίες στην περιοχή του «Μικρού Ανακτόρου» από τους A. Evans και D. Mackenzie (1905-1910), διενεργήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του «Κλιμακοστασίου» με συμπλήρωση των τοιχοδομιών και τοποθέτηση επιστέγασης από τον Piet de Jong το 1931.Σημαντικές επεμβάσεις αποκατάστασης έγιναν από τους εφόρους Νικόλαο Πλάτωνα (1956-1957) και Στυλιανό Αλεξίου (1971-1974). Στον δυτικό τομέα του συγκροτήματος του «Μικρού Ανακτόρου» βρίσκεται η «Δεξαμενή Καθαρμών». Η «Δεξαμενή Καθαρμών» αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της νεοανακτορικής αρχιτεκτονικής και καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του συγκροτήματος είχε σημαντικές θρησκευτικές και τελετουργικές χρήσεις. Στο μινωικό πηλοκονίαμα σώζονται τα αποτυπώματα των ραβδωτών ξύλινων κιόνων, μοναδικής αρχαιολογικής και αρχιτεκτονικής αξίας. Κύρια μέριμνα του ίδιου του A. Evans, ήδη από την αποκάλυψη της «Δεξαμενής», ήταν να προστατευθούν τα αποτυπώματα αυτά. Έτσι, το 1910 κατασκευάστηκε μια ξύλινη στέγη με κεραμίδια και τρεις φωταγωγούς. Το 1956, από τον τότε 'Εφορο Ν. Πλάτωνα αντικαταστάθηκε η κατασκευή αυτή με στέγαστρο. Λόγω της αντίθετης κλίσης του στεγάστρου που επέτρεπε την εισροή των ομβρίων, καθώς και της κακής κατάστασης διατήρησής του, θεωρήθηκε απαραίτητη η αντικατάστασή του. Έτσι, το 2011 αντικαταστάθηκε με νέο από ξύλινες δοκούς με τεγίδες, πάνω στις οποίες στερεώθηκαν φύλλα πολυκαρβονικού.

Το στρατηγικό σχέδιο περιλαμβάνει το ιστορικό των επεμβάσεων στο θέατρο από το 2000 μέχρι σήμερα, την αποτίμηση των επεμβάσεων αποκατάστασης στο κάτω κοίλο, την επικαιροποιημένη καταγραφή της παθολογίας κάθε επιμέρους περιοχής του μνημείου, την ανάλυση – επαλήθευση της γεωμετρίας του μνημείου με βάση προηγούμενες μελέτες και τα νεότερα δεδομένα, που προέκυψαν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου, τη χρονική ιεράρχηση των εργασιών με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε και τις αρχές αποκατάστασης που εφαρμόστηκαν στο κάτω κοίλο.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Ένα από τα πιο σύνθετα και δύσκολα έργα, το οποίο έχουν αναλάβει, εδώ και χρόνια, να φέρουν σε πέρα οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, είναι η αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης. Βασική αιτία της δυσκολίας αποτελεί το ίδιο το δομικό υλικό του μνημείου, καθώς ο ασβεστόλιθος με τον οποίον έχει χτιστεί θρυμματιζόταν, εξ αιτίας των περιβαλλοντικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Η τελευταία φάση του έργου αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης, προϋπολογισμού 4.790.500 ευρώ, με χρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ηπείρου ΕΣΠΑ 2014-2020, ολοκληρώθηκε ως προς το κάτω κοίλο.

Με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων, οι εργασίες θα συνεχιστούν με την αποκατάσταση του μεσαίου διαζώματος. Στο κάτω κοίλο τεκμηριώθηκε επαρκώς η αρχική γεωμετρία του θεάτρου, μέσω του εντοπισμού αυθεντικών τμημάτων και των λαξεύσεων του φυσικού βράχου. H γεωμετρία υπήρξε σταθερό ζητούμενο είτε ως επαναφορά της γεωμετρικής κανονικότητας, είτε ως αποκατάσταση της αρχικής γεωμετρίας του θεάτρου στις περιοχές επέμβασης, σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία από τη γενική μελέτη του μνημείου, καθώς και με όσα προέκυψαν κατά την εξέλιξη του έργου. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν κατά τη μελέτη - αποκατάσταση του κάτω κοίλου αποτελούν τον δείκτη της κατάστασης, που επικρατεί και στο μεσαίο κοίλο, στο οποίο προβλέπεται να ξεκινήσουν άμεσα εργασίες με χρηματοδότηση από το ΠΕΠ Ηπείρου ΕΣΠΑ 2021-2027. Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης εντάσσεται στην Πολιτιστική Διαδρομή της Ηπείρου, την οποία υλοποιεί το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και περιλαμβάνει επιπλέον τα αρχαία θέατρα των Γιτάνων, της Αμβρακίας, της Κασσώπης, της Νικόπολης».

Μέχρι σήμερα έχει υλοποιηθεί η αποκατάσταση του κάτω κοίλου του θεάτρου, των κερκίδων (1η έως 9η) και του α' διαζώματος, στο τμήμα των τεσσάρων κερκίδων από ανατολικά. Ως προς το ιστορικό των επεμβάσεων, κατά τα έτη 2002-2007 πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης σε όλο το κάτω κοίλο του θεάτρου. Τη διετία 2008-2010 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες πιλοτικής εφαρμογής της μελέτης στερέωσης και αποκατάστασης του θεάτρου, από την πρώτη ανατολικά κερκίδα της κάτω ζώνης του κοίλου και του όμορου ανατολικού αναλήμματος. Το 2011 ξεκίνησαν σταδιακά και ανά κερκίδα, από Κ2Α έως Κ6Α, οι εργασίες αποκατάστασης των κερκίδων, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 2015. Στο πλαίσιο του έργου της περιόδου 2014-2020, πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης των κερκίδων από Κ7Α έως Κ9Α και του όμορου δυτικού αναλήμματος, οπότε και ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της κατώτερης ζώνης του κοίλου.

Η χρονική ιεράρχηση των επομένων εργασιών έχει ως εξής: 1. Αποκατάσταση της μεσαίας ζώνης (κερκίδων, αναλημμάτων και εξωτερικών κλιμακοστασίων) ξεκινώντας από την κερκίδα 5Β με στόχο να επιφέρει τη γεωμετρική κανονικότητα στη ζώνη αυτή του μνημείου. 2. Αποκατάσταση του επιθεάτρου. Πρόκειται για το εκτενέστερο τμήμα του μνημείου, το οποίο δεν έχει υποστεί δομικές παρεμβάσεις, καθώς δεν συμπεριλήφθηκε στις αναστηλωτικές εργασίες του 1960. Ως προς την παθολογία της δεύτερης ζώνης, του επιθεάτρου και των αναλημματικών τοίχων, η τεκμηρίωση ανέδειξε ότι πρόκειται για ένα τμήμα του μνημείου που έχει υποστεί δραματική απώλεια υλικού, κυρίως στις ακρινές περιοχές, λόγω της κατάρρευσης των πλευρικών αναλημμάτων που συγκρατούσαν τις επιχώσεις στήριξης στην περιφέρεια του κοίλου. Η επέμβαση στο επιθέατρο δεν μπορεί, επί του παρόντος να προσδιοριστεί επαρκώς. Ωστόσο, οι μελέτες και εργασίες που έχουν πραγματοποιηθεί στο κάτω κοίλο, και προβλέπεται να εφαρμοστούν και στο μεσαίο, αποτελούν βάση και δεξαμενή πληροφοριών απαραίτητων για την τελική διαχείριση του επιθεάτρου.

Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του ομώνυμου ιερού. Χρονολογείται στις αρχές του 3 ου π.Χ. αι. στα χρόνια της βασιλείας του Πύρρου (296-272 π.Χ.). Η άμεση ανάγκη αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Δωδώνης, οδήγησε στην ένταξη των έργων στο Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων του ΥΠΠΟ, το 2000, και στην έναρξη του αναστηλωτικού έργου. Η σημερινή μορφή του μνημείου οφείλεται στις στερεωτικές - αναστηλωτικές επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Το θέατρο απαρτίζεται από την ορχήστρα, τη σκηνή και το κοίλο. Υψηλά αναλήμματα στα ανατολικά, νότια και δυτικά περιβάλλουν και στηρίζουν το κοίλο. Το κοίλο χωρίζεται σε τρία διαζώματα με 55 σειρές εδωλίων συνολικά.

Τα δύο κατώτερα τμήματα διαιρούνται με κλίμακες σε 9 κερκίδες και στο ανώτερο σε 18. Στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης γίνονταν παραστάσεις από το 1960 έως το καλοκαίρι του 1999, οπότε το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε τη διακοπή της παραχώρησής του, προκειμένου να πραγματοποιηθούν εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης. Κατά την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης διερευνήθηκε η αρχική γεωμετρία του μνημείου. Από το 2002 και επί 22 χρόνια, οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, ακαδημαϊκοί και εξωτερικοί συνεργάτες, εργάστηκαν εντατικά και συστηματικά προκειμένου να αποκατασταθεί το κάτω κοίλο του θεάτρου.

Τα έργα που αφορούν στην Πολιτιστική Κληρονομιά προβλέπεται να ενταχθούν σε Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση(ΟΧΕ) Πολιτισμού που εκπονείται από το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με συναρμόδιους φορείς. Οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις έχουν συνολικό προϋπολογισμό που υπερβαίνει τα 170 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 60 και πλέον εκατομμύρια προγραμματίζεται να αντληθούν από το ΠΕΠ Αττικής 2021-2027 και τα υπόλοιπα από τα Τομεακά Προγράμματα ΕΣΠΑ 2021-2027.

Επισημαίνεται ότι τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ 2021-2027, προστίθενται σε εκείνα που ήδη έχουν προγραμματιστεί και υλοποιούνται από τις Υπηρεσίες και τους Φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Τα 50 εξ αυτών, προϋπολογισμού άνω των 240 εκ. ευρώ, επικεντρώνονται στην Περιφέρεια Αττικής, όπως τα έργα αποκατάστασης, συντήρησης και ανάδειξης των μνημείων της Ακρόπολης, της Αρχαίας Αγοράς και του Κεραμεικού των Αθηνών, της ανάπλασης του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου και του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στον πρόλογο της έκανε τη γενική τοποθέτηση: Αφετηρία των σχεδιασμών μας αποτελεί ένα νέο όραμα για τη συνολική αποτελεσματική διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού Αττικού τοπίου ως μείζονος τουριστικού προορισμού και αναπτυξιακού κεφαλαίου με συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην ομιλία της τόνισε τη σημασία του Πολιτισμού όχι μόνο ως συγκριτικού πλεονεκτήματος της Ελλάδας, αλλά και ως κρίσιμου στρατηγικού παράγοντα για την οικονομική και κοινωνική της συνοχή και ανάπτυξη, καθώς και ως προνομιακού πεδίου, στο οποίο η ελληνική οικονομία και κοινωνία μπορούν, με υψηλές αξιώσεις, να στηρίξουν την εξέλιξη και την πρόοδό τους. Η Χώρα, συνολικά, να εδραιώσει διεθνώς την προσφορά, την προβολή και την επιρροή της στην Ευρώπη και στον κόσμο του 21ου αιώνα.

Η Υπουργός Πολιτισμού αναφέρθηκε στη συνέχεια στην Αττική και στο αποτύπωμά της στον Πολιτισμό, δεδομένου ότι τα τρία τέταρτα της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του πολιτιστικού κλάδου, προέρχονται από την Αττική, στην οποία εδρεύει το 58% των επιχειρήσεων, απασχολείται το 60% των εργαζομένων. «Η Αττική, συνέχισε η Λίνα Μενδώνη, διαθέτει τη μερίδα του λέοντος όσον αφορά στα πλέον δημοφιλή μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία και τις μεγάλες πολιτιστικές υποδομές παντός είδους, συγκεντρώνοντας πάνω από το 40% των αντίστοιχων επισκεπτών. Για τους λόγους αυτούς, υπογράμμισε η Υπουργός Πολιτισμού, αφετηρία του Υπουργείου αποτελεί ένα νέο όραμα για τη συνολική αποτελεσματική διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού Αττικού τοπίου ως μείζονος τουριστικού προορισμού και αναπτυξιακού κεφαλαίου με συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους: Προστασία και διαφύλαξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με άξονα τη βιωσιμότητα, την αειφορία. Εμπλουτισμό, βελτίωση της ποιότητας και της ελκυστικότητας υποδομών και υπηρεσιών. Αναδιοργάνωση, αποκέντρωση, διάχυση, διασπορά και στοχευμένη και ισόρροπη ανακατανομή της τουριστικής κίνησης και της επισκεψιμότητας σε όλη την έκταση της Περιφέρειας με σκοπό τον αποκορεσμό και την άμβλυνση της εποχικότητας του τουρισμού μέσω της ανάδειξης νέων αποκεντρωμένων πόλων έλξης και της οργανωμένης δικτύωσης των σημείων ενδιαφέροντος».

Τα σχεδιαζόμενα έργα Πολιτισμού στην Περιφέρεια Αττικής με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2021-2027 αφορούν τόσο στο Σύγχρονο Πολιτισμό όσο και στην Πολιτιστική Κληρονομιά και υπηρετούν τους ίδιους κοινούς στόχους.

Εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για την για την εφαρμογή τοπικών εδαφικών/χωρικών στρατηγικών με συστηματικό τρόπο, προσέθεσε η Υπουργός Πολιτισμού, αποτελεί το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Χωρικής (ΟΧΕ) ή Εδαφικής (ΟΕΕ) Επένδυσης, που προσφέρει τη δυνατότητα μεγιστοποίησης των δυνατοτήτων μιας ευρύτερης περιοχής με βάση ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, που υλοποιεί αλληλένδετες και αλληλοσυμπληρούμενες δράσεις σε διαφορετικούς τομείς, ενώ συγχρόνως κάνει συντονισμένη και στοχευμένη χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων και της ψηφιακής τεχνολογίας.

Η Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης στον Τομέα του Πολιτισμού, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της εξαιρετικά γόνιμης και δημιουργικής συνεργασίας που έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού με την Περιφέρεια Αττικής. «Από έναν συνολικό προϋπολογισμό, τόνισε η Υπουργός, που μπορεί να αγγίξει τα 170 εκ. ευρώ, στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ευελπιστούμε ότι στο πλαίσιο της ΟΧΕ θα μπορέσουμε, με τη συνεργασία της Περιφέρειας, να αντλήσουμε από το Περιφερειακό Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» και να αξιοποιήσουμε περί τα 60 εκ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να τα διασφαλίσουμε μέσω των λοιπών Τομεακών Προγραμμάτων».

Νίκος Χαρδαλιάς: Ολιστικό σχέδιο έργων από την Περιφέρεια Αττικής για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας

Τη χρηματοδότηση νέων έργων Πολιτισμού μέσα από την υλοποίηση μιας Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) στην Αττική, συνολικού προϋπολογισμού 50 εκατομμυρίων ευρώ, ανακοίνωσε ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η Περιφέρεια Αττικής είναι η μοναδική Περιφέρεια της χώρας, η οποία εφαρμόζει αυτή τη στιγμή το εργαλείο των ΟΧΕ στον τομέα του Πολιτισμού.

«Εκπονούμε έναν ολιστικό σχεδιασμό έργων και δράσεων για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας» υπογράμμισε ο κ. Χαρδαλιάς και ανακοίνωσε ότι από το νέο ΕΣΠΑ, μέσα από το Πρόγραμμα «Αττική» 2021-2027 θα χρηματοδοτηθούν επιμέρους έργα Πολιτισμού. Σε αυτά εντάσσονται η αποκατάσταση και διαρρύθμιση διατηρητέου κτηρίου επί της οδού Φιλελλήνων, προϋπολογισμού 4,5 εκατομμυρίων ευρώ, η επαναλειτουργία του Παλαιού Μουσείου της Ακρόπολης, ύψους 3,8 εκατομμυρίων ευρώ κ.α.

Ο Περιφερειάρχης Αττικής ανέφερε επίσης, ότι ήδη έχει ξεκινήσει η χρηματοδότηση 22 νέων πολιτιστικών δρώμενων σύγχρονου πολιτισμού, συνολικού προϋπολογισμού 10 εκατομμυρίων ευρώ, με συμμετοχή ακόμη περισσότερων πολιτιστικών φορέων, όπως το Κέντρο Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», η Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κ.α.

«Έχουμε την τύχη και την ευλογία, να ζούμε σ' έναν τόπο ταυτισμένο με τον πολιτισμό. Στην Αττική συνυπάρχουν μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και αρχαιολογικοί χώροι με διεθνή ακτινοβολία, μουσεία σύγχρονης Τέχνης και κέντρα πολιτισμού. Αποτελεί ύψιστο καθήκον μας, όχι μόνο η διαφύλαξη αυτών των πολιτιστικών θησαυρών, αλλά και η προσπάθεια ανάδειξής τους. Σε αυτή την εθνική προσπάθεια, έχουμε ως πολύτιμο χρηματοδοτικό εργαλείο το Πρόγραμμα "Αττική 2021 – 2027". Έχοντας άριστη συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, αξιοποιούμε τους πόρους του ΕΣΠΑ με τον πλέον κατάλληλο και καινοτόμο τρόπο», τόνισε χαρακτηριστικά ο Νίκος Χαρδαλιάς.

Παράλληλα, ο Περιφερειάρχης Αττικής προανήγγειλε ότι, το επόμενο διάστημα, πρόκειται να παρουσιαστεί το συνολικό σχέδιο της νέας Περιφερειακής Αρχής για την τουριστική ανάπτυξη και προβολή της Αττικής και για την ενίσχυση του πολιτιστικού προϊόντος της.

«Επενδύουμε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Αττικής μας, επιδιώκουμε την επανατοποθέτηση της εικόνας της. Πιστεύουμε βαθύτατα, ότι τα έργα πολιτισμού είναι έργα αναπτυξιακά, δημιουργούν προστιθέμενη αξία, αποτελούν σημαντικό πλεονέκτημα για την περιφερειακή οικονομική ανταγωνιστικότητα, καθώς επίσης και μοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και απασχόλησης», κατέληξε ο κ. Χαρδαλιάς.

Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, ξεναγήθηκαν στους χώρους του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, το οποίο διασώζει την ιστορία των κατοίκων της Αθήνας από την τουρκοκρατία μέχρι και τον 20o αιώνα, ένα έργο που υλοποιήθηκε με τη σύμπραξη του Υπουργείου Πολιτισμού με την Περιφέρεια Αττικής με εξασφάλιση διαδοχικής χρηματοδότησης από τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ.

Συγκεκριμένα, πληροφορούμενη τον θάνατο του σπουδαίου ηθοποιού, η κα. Μενδώνη δήλωσε:

«Η απώλεια του Γιάννη Φέρτη, που μας άφησε σήμερα, γράφει το τέλος μιας ολόκληρης ζωής, αφοσιωμένης στην Τέχνη. Μαθητής του Κάρολου Κουν, ο Γιάννης Φέρτης αναμετρήθηκε με επιτυχία με τα μεγαλύτερα έργα του κλασικού και του σύγχρονου ρεπερτορίου, αλλά και του αρχαίου δράματος, χαρίζοντας μας μοναδικές ερμηνείες που θα εξακολουθούν να μνημονεύονται, στην ιστορία του θεάτρου, ως υποδειγματικές. Γιατί υπήρξε ένας ερμηνευτής που αξιοποίησε στο έπακρο τις στέρεες σπουδές του, τη συνεργασία του με κορυφαίους θεατρανθρώπους και, πρωτίστως, τα μοναδικά εκφραστικά του μέσα για να αναδειχθεί δίκαια, σε έναν από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς της γενιάς του. Η σκηνική του παρουσία, σεμνή και συνάμα επιβλητική, έθετε πάντοτε μέτρα σύγκρισης. Ποιος, από όσους είχαν την τύχη να τον δουν στο σανίδι, μπορεί πράγματι να ξεχάσει πώς συνδύαζε την υποβλητική φωνή του με την κίνηση και την έκφραση, προσεγγίζοντας, πάντοτε με δέος, το κείμενο;

Τα επιλεκτικά του περάσματα από τη μεγάλη και τη μικρή οθόνη, αλλά και από την αφήγηση, συμπληρώνουν την εικόνα ενός ολοκληρωμένου ερμηνευτή, που ευτύχησε να κερδίσει πανάξια, χάρη στην πορεία του, την προσωπικότητά του αλλά και την άφατη προσήλωσή του, χωρίς εκπτώσεις, στην Τέχνη, τον σεβασμό των ομοτέχνων του, τον θαυμασμό και την αγάπη του κοινού.

Τον αποχαιρετούμε με ευγνωμοσύνη για όλα όσα μας προσέφερε. Στη σύζυγό του Μαρίνα Ψάλτη, με την οποία συμπορεύθηκαν στη ζωή και την Τέχνη, την οικογένειά του και τους φίλους του απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Για το Υπουργείο Πολιτισμού αποτελεί πολιτική προτεραιότητα η πρόληψη, η συστηματική παρακολούθηση και η θωράκιση του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας από την κλιματική κρίση, όπως και η προστασία, η αποκατάσταση και η ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, και αναβάθμιση των υποδομών εξυπηρέτησης των επισκεπτών. Ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει το Μινωικό Ανάκτορο και τα ανεσκαμμένα τμήματα της αρχαίας πόλης που το περιβάλλουν. Ακραία καιρικά φαινόμενα άρχισαν να παρατηρούνται από το 2019, όταν οι έντονες πλημμύρες που έπληξαν το νησί, οδήγησαν σε κατολισθήσεις και καταστροφές και στον αρχαιολογικό χώρο. Η υλοποίηση εργασιών στερέωσης και συντήρησης κρίθηκε απαραίτητη για την προστασία των μνημείων, ενώ σε εξέλιξη είναι και το έργο αντιπλημμυρικής προστασίας, με την κατασκευή εκτεταμένου αποστραγγιστικού δικτύου και την αντικατάσταση των κατεστραμμένων στεγάστρων με νέα υψηλής ανθεκτικότητας. Η κατασκευή του ανακτόρου των Μαλίων χρονολογείται στην αρχή της Πρωτοανακτορικής περιόδου. Η ανακάλυψη αρχαιολογικού υλικού που χρονολογείται μεταξύ 1900-1700 π.Χ. ενισχύουν την υπόθεση ότι το παλάτι των Μαλίων είναι προγενέστερο αυτών της Κνωσού και της Φαιστού.  Το Μινωικό Ανάκτορο των Μαλίων περιλαμβάνεται στα μινωικά ανακτορικά κέντρα που έχουμε προτείνει για τη σειριακή εγγραφή των μινωικών ανακτόρων στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO».

Η μελέτη συντήρησης και στερέωσης δομικών υλικών, που ολοκληρώθηκε, αφορά στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του αρχαιολογικού χώρου των Μαλίων, ενός χώρου με εκτενή πολιτική, οικονομική και πολιτισμική δραστηριότητα και με διευρυμένες εμπορικές συναλλαγές. Η μελέτη αποτυπώνει τα υλικά κατασκευής του μνημείου, περιγράφει την κατάσταση διατήρησης των επιμέρους στοιχείων του και περιλαμβάνει προτάσεις συντήρησης. Στον αρχαιολογικό χώρο Μαλίων, το ανάκτορο δεν είναι στεγασμένο, αλλά εκτεθειμένο στα καιρικά φαινόμενα, σε αντίθεση με τις ανατολικές Αποθήκες, την Κρύπτη και τη συνοικία Μ, όπου υπάρχουν επιχρίσματα και κατασκευές από εδαφικό υλικό, και καλύπτονται με στέγαστρα. Σχετικά με την παθολογία, εντοπίζονται, μεταξύ άλλων, προβλήματα διάβρωσης και θραύσης λίθων, κατάρρευσης και παραμόρφωσης, βιολογικού εποικισμού. Κατά τις έντονες βροχοπτώσεις του Νοεμβρίου του 2020, η ευρύτερη περιοχή των Μαλίων και ο αρχαιολογικός χώρος -η κεντρική αυλή του ανακτόρου, κάποιοι εσωτερικοί περίκλειστοι χώροι, και χώροι που βρίσκονται σε χαμηλές στάθμες (Κρύπτη, Συνοικία Μ)- πλημμύρισαν. Λόγω της ευδιάλυτης φύσης των υλικών και της κακής κατάστασης διατήρησης, προκλήθηκαν σημειακές καταρρεύσεις λίθων και λιθοδομών, καθώς και τμημάτων των τοιχοποιιών από εδαφικό υλικό. Στις προβλεπόμενες επεμβάσεις περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, καθαρισμοί λίθων και αντιμετώπιση βιολογικών παραγόντων, συγκολλήσεις, συμπληρώσεις - σφραγίσεις, στερέωση τοιχοποιιών, συντήρηση δαπέδων.

Οι ανασκαφές στα Μάλια ξεκίνησαν το 1915 από την Εφορεία Κρήτης. Το 1921 ξεκίνησε η συνεργασία με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, η οποία ανασκάπτει το κτηριακό συγκρότημα του Χρυσόλακκου. Στον χώρο έχει βρεθεί κεραμική από την 3η χιλιετία π.Χ., αλλά η συστηματική κατοίκηση της περιοχής χρονολογείται μεταξύ 2450-2200 π.Χ. Γύρω από το παλάτι αναπτύχθηκαν κατά την Πρωτοανακτορική περίοδο μεγάλες αρχιτεκτονικές ενότητες, όπως η συνοικία Μu, η υπόστυλη κρύπτη που ενώνεται με την αγορά. Στο τέλος της Πρωτοανακτορρικής περιόδου (~1700 π.Χ.) ο χώρος των Μαλίων καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό και επακόλουθη πυρκαγιά. Μετά την καταστροφή έγιναν προσπάθειες ανακατασκευής του στην αρχή της Νεοανακτορικής περιόδου (1700-1430 π.Χ.). Όμως το 1530 π.Χ. το παλάτι καταστράφηκε ξανά, πιθανώς από το σεισμό που προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Περί το 1390 π.Χ. εντοπίστηκε ξανά δραστηριότητα στον χώρο.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Οι Καπναποθήκες, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν κηρυχθεί μνημεία, από το Υπουργείο Πολιτισμού, αποτελούν σήμα κατατεθέν της Ξάνθης, καθώς συνδέονται με την εποχή της οικονομικής και εμπορικής ακμής της πόλης. Η Ξάνθη είναι από τις ευάριθμες πρωτεύουσες περιφερειακών ενοτήτων που στερούνται Αρχαιολογικού- Διαχρονικού Μουσείου. Η επανάχρηση του κτηριακού αποθέματος των πόλεων μας και η απόδοση σε αυτό πολιτιστικών χρήσεων αποτελεί βασική πολιτική μας προτεραιότητα. Με βάση τις τρεις αυτές βασικές προϋποθέσεις, δρομολογούμε τις διαδικασίες για την αποκατάσταση και την αξιοποίηση  των κτηρίων του συγκροτήματος των Καπναποθηκών, στην Ξάνθη, με στόχο τη δημιουργία Διαχρονικού Μουσείου, στο οποίο θα εκτίθενται οι πολύ σημαντικές αρχαιότητες που έχουν αποκαλυφθεί, στην ευρύτερη περιοχή. Με τον τρόπο αυτό, κτήρια-μνημεία, μάρτυρες της ευημερίας και της αστικής εξέλιξης της πόλης διασώζονται. Μέσα από τη φιλοξενία των νέων χρήσεων προστατεύονται και εντάσσονται στον κοινωνικό ιστό της πόλης και στο μοναδικό πολιτιστικό απόθεμα της Ξάνθης».

Το συγκρότημα των Καπναποθηκών αποτελείται από́ το βόρειο, κτήριο Α, επί των οδών Ανδρούτσου και Έλλης, και το νότιο, κτήριο Β, επί των οδών Έλλης και Παρόδου Αβδήρων. Το 1991, τα κτήρια χαρακτηρίστηκαν ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Το 1993, η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου παραχώρησε στο Υπουργείο Πολιτισμού κατά χρήση επ' αόριστον τα 5/7 του κτηρίου A. Τα 2/7 άνηκαν σε ιδιώτες, οι οποίοι το 2002 παραχώρησαν τα ποσοστά τους στο Ελληνικό́ Δημόσιο.

Τα κτήρια των δύο Καπναποθηκών είναι μονόχωρα και διαρθρώνονται σε τρία επίπεδα -ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και όροφο-, ενώ η κατάσταση διατήρησής τους δεν είναι καλή. Συγκεκριμένα, η Καπναποθήκη Α έχει συνολικό μεικτό εμβαδόν 540 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στάθμες. Η καπναποθήκη Β έχει συνολικό μεικτό εμβαδόν 562,50 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στάθμες. Αρχικά όταν κατασκευάστηκε το κτήριο, η βόρεια πλευρά ήταν ελεύθερη και διέθετε ανοίγματα που έκλεισαν, όταν μεταγενέστερα χτίστηκε η Καπναποθήκη Α.

Το κτηριολογικό πρόγραμμα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης με την κατανομή των λειτουργιών του Μουσείου στα δύο όμορα κτήρια των Καπναποθηκών, συνολικού μεικτού εμβαδού 1.100 τ.μ., προβλέπει:

-Το Κτήριο Α, στη στάθμη του υπογείου περιλαμβάνει αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, υποδοχή, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις/ανελκυστήρα, χώρους υγιεινής και για ΑμεΑ. Στη στάθμη του ισογείου ενσωματώνει διοικητικές χρήσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, το αρχείο, αίθουσα υποδοχής, χώρους υγιεινής, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις/ανελκυστήρα. Στον όροφο φιλοξενούνται εκθεσιακές ενότητες. Κάθε στάθμη καταλαμβάνει εμβαδόν 180 τ.μ.

-Το Κτήριο Β, στο υπόγειο εντάσσει αποθήκες, εργαστήριο συντήρησης, χώρους υγιεινής, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις. Στο ισόγειο, στεγάζονται χώρος υποδοχής-εκδοτήριο, πωλητήριο, βεστιάριο, χώρος περιοδικών εκθέσεων, χώροι υγιεινής και για ΑμεΑ, ανελκυστήρας. Στον όροφο φιλοξενούνται εκθεσιακές χρήσεις. Κάθε επίπεδο αξιοποιεί χώρο εμβαδού 187,50 τ.μ.

Οι δύο τόμοι και μία  ακόμη  μονογραφία με την ίδια θεματική, του διακριμένου ακαδημαϊκού Louis Godart, αναφέρονται στις πήλινες πινακίδες Γραμμικής Γραφής Β της Πύλου, όπως τις ερεύνησαν και τις κατέγραψαν οι δύο διαπρεπείς Ιταλοί αρχαιολόγοι. Η Γραμμική Γραφή Β, μια μορφής αρχαίων ελληνικών χρησιμοποιούνται στα αρχεία των μυκηναϊκών βασιλείων τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., στην εποχή του Χαλκού.

Ο Louis Godart, αρχαιολόγος διεθνούς κύρους, ακαδημαϊκός, έχει αφιερώσει τη ζωή του στην επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Αναλυτικά η ομιλία της κας. Μενδώνη:

«Εξοχότατε κύριε Πρέσβη της Ιταλικής Δημοκρατίας,

Κύριε Διευθυντά της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής,

Αγαπητέ μου Louis, σεβαστέ Καθηγητά, κύριε Louis Godart.

Είναι ιδιαίτερη τιμή και χαρά για μένα να είμαι σήμερα εδώ μαζί σας, στην επίσημη παρουσίαση  του δίτομου έργου  ζωής του Louis Godart και της Anna Sacconi, καθώς και τον τόμο των πινακίδων από την Πύλο, με συγγραφέα τον καθηγητή  Godart.

Πριν πω δύο λόγια για την έκδοση θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Πρέσβη για τα καλά του λόγια και να επιβεβαιώσω ότι οι σχέσεις των δυο χωρών μας  είναι στο καλύτερο δυνατό επίπεδο. Οι κυβερνήσεις μας συνεργάζονται συστηματικά, τα δε Υπουργεία Πολιτισμού και των δύο χωρών έχουν μια τακτική, στενή συνεργασία, η οποία αποδίδει ποικίλους καρπούς τόσο στο επίπεδο της πάταξης της αρχαιοκαπηλίας και της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών, όσο και της διοργάνωσης σημαντικών αρχαιολογικών εκθέσεων, δράσεων σύγχρονου πολιτισμού και πρωτοβουλιών που αναλαμβάνουμε από κοινού για σημαντικές προκλήσεις της εποχής μας, όπως η κλιματική κρίση και οι συνέπειές της ή οι επιπτώσεις της στην πολιτιστική κληρονομιά – υλική και άυλη. Για την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή δεν μπορώ παρά να πω ότι όλα αυτά τα χρόνια συνεργάζεται με άριστο τρόπο θα έλεγα, με το Υπουργείο Πολιτισμού και τις υπηρεσίες του και στο επίπεδο του πεδίου, με τις ανασκαφές και τις έρευνες που διεξάγει η Σχολή, είτε είναι αρχαιολογικές έρευνες συνεργασίας με την Αρχαιολογική Υπηρεσία  του ΥΠΠΟ, είτε σε επίπεδο επιστημονικών πρωτοβουλιών.

Πάμε τώρα στο θέμα μας. Οι συγγραφείς δεν χρειάζονται πολλές συστάσεις. Η Anna Sacconi, Καθηγήτρια των Πολιτισμών του Αιγαίου στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, έχει ειδικευθεί στις μυκηναϊκές σπουδές. Για πολλά χρόνια ήταν η Διευθύντρια του Ινστιτούτου Μυκηναϊκών και Αιγαιακών Σπουδών. Είναι πολυγραφότατη έχοντας προσδώσει στη μελέτη του Μυκηναϊκού Κόσμου μια ευρύτατη διάσταση. Έχει ασχοληθεί με τη μελέτη της Γραμμικής Β και έχει δημοσιεύσει, το ξέρουμε όλοι όσοι ασχολούμεθα με τον αρχαίο πολιτισμό, τις πινακίδες της Γραμμικής Β, από τη Θήβα.

Ο Louis Godart, καθηγητής της Μυκηναϊκής Φιλολογίας, έχει τιμηθεί με τον επιφανέστερο τίτλο τιμής της Ιταλικής Δημοκρατίας ως Ιππότης του Μεγαλόσταυρου. Από το 2002 έως το 2016 τιμάται ως σύμβουλος για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ιταλική Προεδρία της Δημοκρατίας, κοντά σε δύο διαπρεπείς επιφανείς προέδρους, τον Carlo Ciampi και τον Giorgio Napolitano. Μεταξύ άλλων, είναι μέλος της Ακαδημίας Lincei, της Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, της Accademia Pontaniana της Νάπολι και, φυσικά δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το ανασκαφικό του έργο στην Ελλάδα ξεπερνά τις τέσσερις δεκαετίες, με αφετηρία το 1982 στην Κρήτη, στα Χανιά, στα Μάταλα, στο πλαίσιο αρχαιολογικής αποστολής σε κοινό πρόγραμμα με το Πανεπιστήμιο της Νάπολης Federico II  με  το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού. Παράλληλα με το ανασκαφικό του έργο, υπήρξε διοργανωτής πολυάριθμων συνεδρίων σχετικών με την προϊστορική αρχαιολογία και τη φιλολογία της Μεσογείου. Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο. Ας το έχουμε υπόψη μας, και εμείς οι μεγαλύτεροι και εσείς οι νεότεροι, επειδή δύσκολα μπορούμε να συγκριθούμε μαζί του. Δεκάδες βιβλία, μονογραφίες νομίζω περισσότερες από 50 και επιστημονικά άρθρα, πάντοτε με επίκεντρο τους πολιτισμούς της Μεσογείου και ιδίως τον πολιτισμό του Αιγαίου. Εδώ και δεκαετίες, ο Louis Godart μελετά την προέλευση της γραφής, τα αιγαιακά συστήματα γραφής, ενώ όπως και η Anna Sacconi εξειδικεύεται ιδιαίτερα στις Μυκηναϊκές Πινακίδες της Γραμμικής Β. Αυτά για τον Louis Godart, που όμως έχω την τύχη να γνωρίζω προσωπικά τον Louis εδώ και δεκαετίες και είναι τιμή για μένα που με συμπεριλαμβάνει στους φίλους του. Είναι ένας άνθρωπος ξεχωριστός, ένας διαπρεπής ουμανιστής με βαθιά πίστη στις ανθρωπιστικές αξίες και τις ευρωπαϊκές αρχές. Συνεργαστήκαμε στο παρελθόν και συνεργαζόμαστε στενά για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Σε αυτό το δίκαιο εθνικό αίτημα της Ελλάδος, ο Louis έχει αφιερωθεί ολόψυχα και τον ευχαριστώ. Ήταν ένας από τους κύριους πρωτεργάτες που, συστηματικά και για πολλά χρόνια, δούλευε και προετοίμαζε το έδαφος με την κυβέρνηση της Σικελίας για την επιστροφή του πρώτου θραύσματος από το Μουσείο Σαλίνας του Παλέρμο.

Γυρίζω πίσω στο βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, στο «Αρχείο από το Παλάτι του Νέστορα». Πάνω από μισό αιώνα από την ανακάλυψη των επιγραφών της Γραμμικής Β στην Πύλο, ο Louis Godart έρχεται να συγκεφαλαιώσει, σε ενιαία έκδοση, το σύνολο του πινακίδων που βρέθηκαν σε αυτόν τον εξαιρετικά σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, τα 3/4 των οποίων προέρχονται από τα Αρχεία του Παλατιού. Το δίτομο έργο παρουσιάζει το σύνολο των διοικητικών εγγράφων της Πύλου σε Γραμμική Β. Αναμφισβήτητα είναι το opus magnum στο οποίο ξεχωρίζει η δεξιοτεχνία, η ικανότητα των συγγραφέων να δαμάσουν πρώτα απ' όλα έναν τεράστιο όγκο υλικού. Στους δύο αυτούς τόμους, οι ενεπίγραφες όψεις κάθε πινακίδας και κάθε ενεπίγραφου αντικειμένου απεικονίζονται με έγχρωμες φωτογραφίες σε κανονική κλίμακα, συνοδευόμενες από σχέδια με ακριβείς καταγραφές κάθε κειμένου και βασικές πληροφορίες για κάθε αντικείμενο. Οι συγγραφείς εξηγούν ότι η συγκεκριμένη μεθοδολογία με τα σχέδια, τους παρείχε τη δυνατότητα να βελτιώσουν ορισμένες από τις αρχικές ερμηνείες για τις πινακίδες και, στη συνέχεια, να αναπτύξουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες από τις αρχικές φωτογραφίες. Όλη αυτή η εργασία προϋπέθετε τρία βασικά κριτήρια:

Τη γνώση του αντικειμένου – και είναι αναμφισβήτητο ότι είναι οι κατ' εξοχήν γνώστες.

Τη βούληση για αναθεώρηση των παραδεδομένων ερμηνειών – και στην περίπτωση αυτή δεν μας εκπλήσσει, διότι όσοι τους ξέρουμε γνωρίζουμε ότι αποδέχονται και συζητούν τη διαφορετική άποψη, γιατί και οι δύο συγγραφείς είναι βαθείς επιστήμονες. Η επιστήμη προχωρεί, μεταξύ άλλων, εκτός από το διάλογο, και  με  το να αναθεωρείς ακόμα και δικές σου απόψεις.

Τέλος, το τρίτο κριτήριο ήταν οι ευκρινείς φωτογραφίες. Σε αυτή την έκδοση λοιπόν, οι συγγραφείς υιοθετούν δύο κανόνες. Το πρώτο είναι ότι ταυτοποιούν συστηματικά τους γραφείς, οι οποίοι, όπως επισημαίνουν, δίνουν πολύτιμες και νέες πληροφορίες για τη λειτουργία της ανακτορικής διοίκησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γραφείς επαναταξινομούνται ή προσδιορίζονται εκ νέου – οι ποικίλες ομάδες του Bennett περιορίζονται σε αναθέσεις χεριών, ενώ οι γραφείς επαναριθμούνται. Το δεύτερο που συμβαίνει είναι ότι παρουσιάζουν πινακίδες με αλφαβητική σειρά. Αυτό οδηγεί τους συγγραφείς στην αναχρονολόγηση των πινακίδων της Πύλου, μεταφέροντας το αρχείο στην Υστεροελλαδική 3Β1 αντί στην 3Β2. Αυτό για τον απλό κόσμο δεν λέει πολλά πράγματα, αλλά για τους αρχαιολόγους, ιδιαίτερα για τους προϊστορικούς και δη τους μυκηναιολόγους, λέει πάρα πολλά. Το αν η πρόταση των συγγραφέων τελικά γίνει αποδεκτή, θα κριθεί στο μέλλον, μέσα από τον επιστημονικό διάλογο. Αυτό όμως που μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα σήμερα είναι ότι το έργο αυτό αποτελεί πλέον βιβλίο αναφοράς, στο οποίο υποχρεωτικά θα ανατρέχει κάθε μελλοντική έρευνα για τις επόμενες γενιές των Μυκηναϊκών Σπουδών. Την ανατροπή της επικρατούσας άποψης για την καταστροφή του Ανακτόρου της Πύλου προτείνει ο Louis Godart και στο δικό του έργο για τις Πινακίδες της Πύλου, που και αυτές χρονολογούνται στην πρώιμη υστεροελλαδική περίοδο. Μια άποψη που ανιχνεύεται, ο ίδιος το λέει με ιδιαίτερη παρρησία, στο έργο του Mervyn Popham και του Patrick Thomas.

Ολοκληρώνοντας δεν μπορώ να μην αναφερθώ στα εξαιρετικά σχέδια που δημοσιεύονται στο βιβλίο. Πέρα από τα κείμενα, πέρα από το κείμενο του Godart, πέρα από το κείμενο της Sacconi, αυτό το οποίο είναι πολύτιμο, είναι αυτά τα σχέδια και αυτές οι μοναδικές φωτογραφίες. Ο Godart είναι αναμφισβήτητα ο πιο έμπειρος και ικανός εξειδικευμένος σχεδιαστής facsimilés στον τομέα της αιγαιακής επιγραφικής της Εποχής του Χαλκού. Και αυτό το λέω με πάρα πολλή συναίσθηση και γνώση, γιατί το να κάνεις ένα facsimilés μιας επιγραφής πολύ υστερότερης που έχει το κανονικό αλφάβητο το οποίο χρησιμοποιούμε κι εμείς σήμερα είναι, ούτως ή άλλως, μια πολύ δύσκολη ιστορία. Το να κάνεις όμως ένα facsimilé αυτής της γραφής είναι εξαιρετικά δύσκολο και δεν προϋποθέτει μόνο την ικανότητα να σχεδιάζεις. Προϋποθέτει βαθιά γνώση που, σε συνδυασμό με την ικανότητα να σχεδιάζεις, αποδίδει αυτό το οποίο λέει πραγματικά το ίδιο το τεκμήριο, η ίδια η επιγραφή, η ίδια η πινακίδα. Ο Lοuis όλα αυτά τα χρόνια –δεν το λέει ο ίδιος, εγώ όμως το ξέρω– έχει σχεδιάσει με το χέρι του, χωρίς υπερβολή, ολόκληρο το διαθέσιμο προς μελέτη υλικό. Νομίζω δεν του έχει ξεφύγει καμία πινακίδα. Η δεξιότητά του τεκμαίρεται με τον καλύτερο τρόπο και στους τρεις τόμους που έχουμε  την τιμή να παρουσιάζουμε σήμερα.

Το τεράστιο έργο και η αναθεώρηση της καθεστηκυίας άποψης την οποία προτείνει ο συγγραφέας, μας υπενθυμίζει ότι η συζήτηση για τις Πινακίδες της Πύλου και τις Αιγαιακές Επιγραφές γενικότερα δεν έχει τελειώσει. Ο διάλογος, όμως, δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς την εμβριθή μελέτη των τριών αυτών τόμων.

Εδώ, πριν κλείσω, πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στον εκδότη. Ο εκδότης, τον οποίο γνώρισα πριν από λίγο, επομένως δεν μπορεί να πει κανείς ότι έχω κάποιο λόγο να αναφερθώ σε αυτόν, αναφέρομαι όμως διότι είναι ένας εκδοτικός οίκος ο οποίος δεν δημοσιεύει απλά. Είναι ένας εκδοτικός οίκος ο οποίος αγαπάει τη δουλειά του, επενδύει στο επιστημονικό κείμενο και στη γνώση των συγγραφέων-συνεργατών. Η έκδοση αυτή καθαυτή, πέρα από την επιστημονική της αξία, είναι μια ιδιαίτερα φροντισμένη και ακριβή έκδοση. Και δε μπορεί να γίνει από κάποιον που δεν αγαπά πολύ τη δουλειά και δεν σέβεται βαθύτατα τους συνεργάτες του.

Αγαπητέ μου Louis, εύχομαι σε εσένα και στην Anna να έχετε πάντα υγεία και να συνεχίσετε για πολλά χρόνια να μας πλουτίζετε με τις γνώσεις σας.

Για μένα προσωπικά είναι μεγάλη τιμή που είσαι φίλος μου.

Ευχαριστώ».

Το έργο της ανάδειξης και αποκατάστασης του νεκροταφείου Μουράτ Ρέις, συνολικού προϋπολογισμού 400.000 ευρώ, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εκτελείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Οι επεμβάσεις αποκατάστασης στο τέμενος Μουράτ Ρέις, χαρακτηρισμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο ως κτίσμα με ιδιαίτερο μορφολογικό, αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, που πιστοποιεί την εν γένει πολεοδομική και κοινωνικοϊστορική εξέλιξη της περιοχής, και το μαυσωλείο Μεχμέτ Σεκίμπ, εντάσσονται στο συνολικό έργο αποκατάστασης και ανάδειξης του ομώνυμου οθωμανικού ταφικού συγκροτήματος. Το τέμενος Μουράτ Ρέις, που παρέμεινε κλειστό από το 2000, είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο της τοπικής μουσουλμανικής ιστορίας. Συγχρόνως, είναι ένα ιδιαίτερο δείγμα αρχιτεκτονικής, που συνδυάζει χαρακτηριστικά της εποχής του οθωμανικού μπαρόκ με αιγυπτιακά και νεοκλασικά στοιχεία. Με τις εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης του τεμένους αλλά και του μαυσωλείου Μεχμέτ Σεκίμπ, εντός του νεκροταφείου Μουράτ Ρέις, το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω των αρμόδιων υπηρεσιών του, έχει δρομολογήσει το κύριο μέρος των επεμβάσεων αποκατάστασης και συντήρησης σε κτίσματα του συγκροτήματος προκειμένου το σημαντικό μνημειακό σύνολο να καταστεί επισκέψιμο. Το Υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, έχει την ευθύνη και την υποχρέωση της προστασίας, συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης όλων των μνημείων, όλων των μορφών και όλων των περιόδων στην ελληνική επικράτεια. Η αποκατάσταση του τεμένους Μουράτ Ρέις, όπως και του Ρετζέπ Πασά εντάσσεται στον ευρύτερο προγραμματισμό μας για την προστασία και ανάδειξη της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου».

Το συγκρότημα Μουράτ Ρέις, έκτασης 8 στρεμμάτων, αποτελεί διεθνές προσκύνημα. Δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα στο βόρειο άκρο της Ρόδου, εκτός των μεσαιωνικών τειχών, στο θαλάσσιο μέτωπο, όπου ήταν και το διοικητικό κέντρο της πόλης. Κατασκευάστηκε, αρχικά, το 1636-37 από τον Ebu Berk Pasha και ανοικοδομήθηκε το 1797-98 από τον Μουραμπίτ Χασάν Μπέη, στη σημερινή του μορφή. Περιλαμβάνει τον τάφο του Μουράτ Ρέις και το ομώνυμο τέμενος, την κρήνη των καθαρμών, έναν «τεκέ» (ασκητήριο, ησυχαστήριο δερβίσηδων), την κατοικία του φύλακα και το νεκροταφείο, στο οποίο ξεχωρίζουν 7 θολωτά μαυσωλεία (τουρμπέδες).

Το τέμενος Μουράτ Ρέις ανήκει στον τύπο της τετράγωνης αίθουσας με τρούλο, χωρίς ανοίγματα. Αποτελείται από μια σάλα προσευχής (χαρέμ), που καλύπτεται με ημισφαιρικό τρούλο, την κόγχη προσευχής (μιχράμπ), τον άμβωνα (μινμπέρ), και το υπερώο που αποτελούσε χώρο προσευχής για τις γυναίκες. Στη δυτική πλευρά του τεμένους υψώνεται ο μιναρές, ύψους 19 μ., ο οποίος εφάπτεται με το τέμενος, χωρίς, όμως, να συνδέεται με αυτό. Στη βάση του μιναρέ ανοίγεται θύρα επικοινωνίας με το τέμενος, η οποία οδηγεί στο χώρο κάτω από το υπερώο, ενώ θύρα ανοίγεται και προς το υπερώο. Αρχικά, ο μιναρές είχε κωνική απόληξη. Ανακατασκευάστηκε, όμως, στη σημερινή του μορφή, στην αποκατάσταση του τεμένους από τους Ιταλούς, μετά τις καταστροφές που υπέστη από τους βομβαρδισμούς, κατά την κατάληψη της Ρόδου (ιταλική κατοχή 1912-1943). Τη δεκαετία του 1990, επειδή ο μιναρές παρουσίαζε εκτεταμένη φθορά, καθαιρέθηκε και ανακατασκευάστηκε. Στην είσοδο του τεμένους υπήρχε τριμερές προστώο, το ρεβάκ, που σήμερα έχει καταρρεύσει, καθώς και ένα δεύτερο διαδοχικό ξύλινο προστώο, όπως απεικονίζεται σε σχέδια του Balducci (1931). Το τέμενος διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση και δεν αντιμετωπίζει σοβαρά δομικά προβλήματα. Τα προβλήματα που παρουσιάζει σχετίζονται με τη γήρανση των υλικών, την ανερχόμενη και την κατερχόμενη υγρασία στην τοιχοποιία και τις έντονα διαβρωτικές συνθήκες της περιοχής, λόγω της εγγύτητας του με τη θάλασσα. Σημαντικό δομικό πρόβλημα του τεμένους αποτελεί η κατάρρευση του προστώου. Η εγκεκριμένη στατική μελέτη στοχεύει στην αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων και στη βελτίωση του υφιστάμενου συστήματος ενίσχυσης της κατασκευής, στον έλεγχο της φθοράς και στην ανάδειξη της ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας του.

Το μαυσωλείο Μεχμέτ Σεκίμπ Πασά κατέρρευσε, το 2013, από έντονα καιρικά φαινόμενα, όμως τα αίτια της κατάρρευσης εντοπίζονται στην κατασκευή του μνημείου και στην κακή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει λόγω γήρανσης και αστοχίας των υλικών. Σύμφωνα με την επιγραφή στον τάφο, ο Μεχμέτ Σεκίμπ απεβίωσε το 1894. Ωστόσο, το μαυσωλείο με τη σημερινή του μορφή κατασκευάστηκε μετά το 1927 επί ιταλοκρατίας, την περίοδο διοίκησης του Mario Lago. Στόχος των εργασιών είναι η αποκατάσταση της μορφής του ταφικού μνημείου, όπως αποδόθηκε επί ιταλοκρατίας με προσπάθεια ένταξης και επανάχρησης όσων αρχιτεκτονικών μελών επιτρέψει η κατάσταση διατήρησής τους, μετά την συντήρηση και επισκευή τους.

«Ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της μεταπολεμικής εποχής, με αναντικατάστατη και αναγνωρισμένη συμβολή στην ανανέωση του ελληνικού τραγουδιού. Με στέρεη μουσική παιδεία, αφήνει πίσω του ένα έργο με ευρύτατη γκάμα, που χαρακτηρίζεται από την αδιάλειπτη επεξεργασία των εκφραστικών του μέσων και από έναν διαρκή πειραματισμό σε νέους ήχους, καταλήγοντας, πολύ συχνά, σε μια άψογη όσμωση του λαϊκού με το σύγχρονο.

Ο Δήμος Μούτσης μελοποίησε, με μεγάλη επιτυχία, έργα κορυφαίων σύγχρονων ποιητών και συνεργάστηκε με τους κορυφαίους ερμηνευτές και στιχουργούς της εποχής του, πριν επωμιστεί ο ίδιος τους ρόλους αυτούς, σημειώνοντας την αξιοσημείωτη στροφή στην δημιουργική του πορεία. Τα τραγούδια του άλλοτε συντονίζονται με τα συλλογικά αιτήματα της κοινωνίας, ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1970, και άλλοτε αναδίδουν έναν προσωπικότερο, ενίοτε σχεδόν μοναχικό, τόνο, συγκροτώντας ένα έργο που δίκαια αγκαλιάστηκε από το κοινό, κατακτώντας περίοπτη θέση στη σύγχρονη μουσική δημιουργία. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του.»

Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο το υπουργείο προτείνει ελάχιστο υποχρεωτικό χρόνο εκτέλεσης του ελληνόφωνου τραγουδιού σε ταινίες και σειρές, αλλά και σε αρκετούς κοινόχρηστους χώρους.

Παράλληλα, δίνει κίνητρα επιπλέον διαφήμισης σε ραδιοφωνικούς σταθμούς που θα μειώσουν τα ξένα τραγούδια και θα δώσουν περισσότερο χώρο στα ελληνικά.

Αυτή η τελευταία διάταξη είναι και η πιο λογική από όλα όσα προτείνονται. Δεν υπάρχει υποχρεωτικότητα, αλλά δίνονται κίνητρα που ευνοούν τους έλληνες τραγουδοποιούς και αυτό είναι θεμιτό.

Άλλωστε, όπως επισημαίνουν αρκετοί άνθρωποι του τραγουδιού στην Ελλάδα, δεν παίρνουν επιδοτήσεις για να βγάλουν δίσκους (όπως πχ συμβαίνει για ταινίες και σειρές), συνεπώς θα πρέπει κάπως και αυτοί να βοηθηθούν ώστε να έχουν περισσότερες απολαβές από τα πνευματικά δικαιώματα για τις ακροάσεις.

Το να δίνονται λοιπόν κίνητρα σε ένα ραδιοφωνικό σταθμό να παίζει περισσότερα ελληνικά τραγούδια είναι προφανώς ΟΚ.

Η υποχρεωτικότητα, όμως;

Έχει νόημα το να επιβάλλεις σε ένα mall για παράδειγμα να παίζει περισσότερα ελληνικά τραγούδια; Το ίδιο προβλέπεται και στα ξενοδοχεία, με τους ιδιοκτήτες να αντιδρούν έντονα, λέγοντας πως το επόμενο βήμα είναι το υπουργείο να μοιράσει "playlist' με τα τραγούδια που εγκρίνει.

Προσωπικά δεν διαφωνώ τόσο γιατί μπορεί σε ένα mall για παράδειγμα να παίζονται ορχηστρικά ελληνικά τραγούδια. Πρέπει, απλώς να γίνεται σαφές στο νομοσχέδιο πως δεν θα περιορίζονται σε "ελληνόφωνα" τραγούδια, αλλά και σε μουσικές και κομμάτια ελλήνων δημιουργών, που είναι ξενόγλωσσα.

Η Μελέτη Οργάνωσης Επίσκεψης (ΜΟΕ), που εκπονείται και εφαρμόζεται για πρώτη φορά αφορά στα τέσσερα επισκέψιμα υποθαλάσσια ναυάγια στην Αλόννησο και στον Δυτικό Παγασητικό. Το έργο υλοποιείται με χρηματοδότηση του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Θεσσαλίας με χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης το τέλος του 2025 και φορέα υλοποίησης την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Όταν το 2019 αναλάβαμε τη διαχείριση και την πολιτική ευθύνη του Υπουργείου Πολιτισμού, ένας από τους άξονες του σχεδίου μας ήταν η ανάδειξη της ενάλιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Από τότε μέχρι σήμερα ανταποκριθήκαμε στη μεγάλη αυτή πρόκληση με την απόδοση στο κοινό συνολικά τεσσάρων υποθαλάσσιων αρχαιολογικών χώρων στον νομό Μαγνησίας, συνθέτοντας ένα υποθαλάσσιο αρχαιολογικό πάρκο, με το οποίο η πατρίδα μας εντάχθηκε δυναμικά στον παγκόσμιο χάρτη του καταδυτικού τουρισμού. Η δημιουργία για το κοινό επισκέψιμων υποβρυχίων αρχαιολογικών χώρων, μεμονωμένων ή υπό τη μορφή ευρύτερων καταδυτικών πάρκων, υπήρξε – και παραμένει – για την Ελληνική Πολιτεία και το Υπουργείο Πολιτισμού ένα τολμηρό εγχείρημα μεγάλης ευθύνης και μια πρόκληση με ειδικές απαιτήσεις και προϋποθέσεις, που υπαγορεύονται από τρεις βασικές αναγκαιότητες: Τήρηση της ασφάλειας του κοινού, διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η διαχείριση, ανάδειξη και απόδοση ενός ενάλιου αρχαιολογικού χώρου οφείλει να υπηρετεί ταυτόχρονα το δικαίωμα πρόσβασης στην πολιτιστική κληρονομιά και τις ανάγκες προστασίας της. Διαφοροποιείται, ωστόσο, ουσιωδώς από την αντίστοιχη ενός επίγειου. Κάθε ενάλιος χώρος αποτελεί μοναδική περίπτωση, με ειδικές συνθήκες, που χρήζει ειδικής αντιμετώπισης στο πλαίσιο του ίδιου ευρύτερου θεσμικού πλαισίου. Η επίσκεψη στο χώρο δεν μπορεί παρά να είναι ελεγχόμενη και υπό αυστηρές προϋποθέσεις διαρκούς επιτήρησης και ασφάλειας. Αυτές τις προϋποθέσεις εξασφαλίζει η Μελέτη Οργάνωσης Επίσκεψης, μία πρότυπη εργασία για την επίσκεψη των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, που έχει ως στόχο να αποδοθούν στο κοινό, κατάλληλα οργανωμένοι επισκέψιμοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι με συγκεκριμένες διαδικασίες κατάδυσης και προστασίας του υποθαλάσσιου αρχαιολογικού μας πλούτου».

Η ΜΟΕ διαρθρώνεται σε επτά ενότητες: 1. Τον σκοπό και τις ωφέλειες, 2. Το πλαίσιο της επίσκεψης (νομοθεσία, τεχνικές παράμετροι κατάδυσης, διαδικασίας επίσκεψης), 3. Τις απαραίτητες υποδομές (φύλαξη - ασφάλεια των ΕΕΑΧ, εξυπηρέτηση επισκεπτών), 4. Τις συγκεκριμένες περιοχές παρέμβασης (κηρύξεις, ΕΕΑΧ, περιοχές επίσκεψης, εγκαταστάσεις), 5. Το αρχαιολογικό απόθεμα των ΕΕΑΧ (Ναυάγιο κλασικών χρόνων Περιστέρας, Ναυάγιο ύστερης αρχαιότητας Τηλέγραφου, Ναυάγιο μέσης βυζαντινής περιόδου Κικύνθου, θέση Γλάρου με αρχαίες άγκυρες), 6. Την εμπειρία της επίσκεψης (πορείες επισκεπτών, σημεία ενδιαφέροντος, επιτρεπόμενες δραστηριότητες), 7. Την προστασία- παρακολούθηση των ΕΕΑΧ (συστηματική παρακολούθηση χώρων, συντήρηση, εποπτεία, καθαρισμοί).

Η ΜΟΕ περιγράφει τον τρόπο επίσκεψης των δυτών- επισκεπτών: Οι επισκέπτες μεταφέρονται στους ΕΕΑΧ με σκάφη πιστοποιημένων καταδυτικών κέντρων που έχουν και την ευθύνη τήρησης του Κανονισμού Λειτουργίας, που εκδόθηκε το 2020 από το ΥΠΠΟ. Τα σκάφη αποπλέουν προς τους ΕΕΑΧ από τα συγκεκριμένα σημεία απόπλου που έχουν καθοριστεί, αφού γίνει ο απαραίτητος έλεγχος από το προσωπικό της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων (ΕΑΑ). Εν συνεχεία, οι επισκέπτες καταδύονται στους ΕΕΑΧ σε ομάδες των οκτώ δυτών (μέγιστος αριθμός ανά κατάδυση) με οδηγούς επαγγελματίες δύτες. Από τη γραμμή κατάδυσης φθάνουν σε συγκεκριμένο βάθος, απ' όπου ξεκινούν οι καθορισμένες υποβρύχιες πορείες/διάδρομοι περιήγησης. Οι πορείες έχουν σχεδιαστεί με τρόπο ώστε να διασφαλίζουν την προστασία των αρχαιοτήτων. Οι δύτες δεν επιτρέπεται να πλησιάζουν σε απόσταση μικρότερη του ενάμιση μέτρου τον πυθμένα, και σε απόσταση μικρότερη του ενός μέτρου τα ευρήματα. Απαγορεύεται να ακουμπούν τα ευρήματα, τις υποβρύχιες πινακίδες, τις κάμερες παρακολούθησης και όλες τις εγκαταστάσεις λειτουργίας του χώρου. Τα παραπάνω εξασφαλίζει επαγγελματίας οδηγός κατάδυσης του εκάστοτε καταδυτικού κέντρου, ο οποίος έχει πιστοποιηθεί και ως συνοδός ΕΕΑΧ από την ΕΕΑ. Οι διαδρομές έχουν δοκιμαστεί κατά την πιλοτική λειτουργία των ΕΕΑΧ.

Η ΜΟΕ περιγράφει τις απαραίτητες για τη λειτουργία των ΕΕΑΧ υποδομές, για τις οποίες έχουν εκπονηθεί οι ειδικές μελέτες που τη συνοδεύουν:

Σημείο απόπλου-κατάπλου: Πρόκειται για σημείο στον μώλο της Στενής Βάλας Αλοννήσου και στο λιμάνι της Αμαλιάπολης, αντίστοιχα, από όπου θα ξεκινούν και θα καταλήγουν τα σκάφη που μεταφέρουν δύτες-επισκέπτες στους ΕΕΑΧ.

Ναύδετα: Είναι μόνιμα αγκυροβόλια που σκοπό έχουν την ασφαλή πρόσδεση: α) των σκαφών των καταδυτικών κέντρων που θα μεταφέρουν τους αυτοδύτες από το σημείο απόπλου για την επίσκεψη στον ΕΕΑΧ, και β) των σκαφών της ΕΕΑ, καθώς απαγορεύεται η ρίψη άγκυρας στους ΕΕΑΧ για λόγους προστασίας των ενάλιων αρχαιοτήτων.

Φωτοσημαντήρες: Η περιοχή του ΕΕΑΧ οριοθετείται με φωτοσημαντήρες, σύμφωνα με τις οδηγίες και προδιαγραφές της Υδρογραφικής Υπηρεσίας, ώστε να σημαίνεται ο χώρος της απαγόρευσης χρήσεων αλιείας, αγκυροβολίας, διέλευση σκαφών κατά τις ώρες λειτουργίας του ΕΕΑΧ.

Γραμμή κατάδυσης: Το σημείο από όπου οι δύτες πραγματοποιούν την κατάδυση στον χώρο. Αποτελείται από κάθετο σχοινί που συγκρατείται από σημαδούρα στην επιφάνεια και αγκύρωση στο βυθό. Προσφέρει ασφάλεια στους δύτες και αποτελεί το σημείο εκκίνησης των διαδρόμων επίσκεψης στο βυθό. Χρησιμεύει, επίσης, για την ασφαλή ανάδυση και τη στάση προληπτικής αποσυμπίεσης που αποτελεί μέτρο ασφαλείας της αυτόνομης κατάδυσης. Τοποθετείται σε κοντινή προς τα ναύδετα απόσταση.

Σύστημα υποβρύχιας οπτικής παρακολούθησης: Πρόκειται για σύστημα υποβρύχιων καμερών και επιφανειακής κάμερας στην ακτή, το οποίο μεταφέρει σε πραγματικό χρόνο την εικόνα του ναυαγίου και της επιφάνειας του θαλάσσιου χώρου του ΕΕΑΧ, σε Η/Υ της ΕΕΑ . Η εφαρμογή αυτή επιτρέπει καταρχάς τη φύλαξη του ΕΕΑΧ σε όλη τη διάρκεια του χρόνου από ενέργειες που μπορεί να τον βλάψουν, ενώ εξασφαλίζει και την εξ αποστάσεως εποπτεία των καταδύσεων, όταν ο χώρος είναι ανοιχτός για το κοινό. Ο επόπτης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί την κατάδυση στην οθόνη του Η/Υ και να τεκμηριώσει τυχόν παραβάσεις με τη λήψη στιγμιότυπου οθόνης. Στον ΕΕΑΧ Περιστέρας εγκαταστάθηκε πιλοτικά το 2020 και συνεχίζει να λειτουργεί αδιάλειπτα έως σήμερα. Η μελέτη για την ανάπτυξη συστήματος υποβρύχιας οπτικής παρακολούθησης επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων - υποβρύχιων μουσείων στην Κίκυνθο, στον Τηλέγραφο και στον Γλάρο Παγασητικού αφορά στην επέκταση αντίστοιχου συστήματος στους ΕΕΑΧ του Δυτικού Παγασητικού, και στην αναβάθμιση του συστήματος του ΕΕΑΧ Περιστέρας με την ανάπτυξη λογισμικού αναγνώρισης παράνομης δραστηριότητας και αυτόματη αποστολή σήματος – ειδοποίησης στους κατάλληλους αποδέκτες.

Ερμηνευτικά μέσα: Υποβρύχιες πινακίδες που υποδεικνύουν την πορεία και τα σημεία στάσης των επισκεπτών, με τα σημεία ενδιαφέροντος των ΕΕΑΧ. Εμπεριέχουν βασικές πληροφορίες (είδος, σχήμα, χρονολόγηση, βάθος) για τις συγκεκριμένες αρχαιότητες που μπορούν να παρατηρούν οι επισκέπτες σε κάθε στάση.

Ναυάγιο Αλοννήσου

ΕΕΑΧ Περιστέρας: Η νησίδα Περιστέρα βρίσκεται ανατολικά της Αλοννήσου, εντός του θαλάσσιου πάρκου των Βόρειων Σποράδων . Κοντά στη δυτική βραχώδη ακτή του και σε βάθος 22 έως 30 μέτρα, το 1985 ανακαλύφθηκε από ψαρά το αρχαίο ναυάγιο. Πρόκειται για μεγάλη συγκέντρωση οξυπύθμενων – εμπορικών αμφορέων που υπερβαίνουν τους 3.500 και αποτελούσαν το κύριο φορτίο αρχαίου εμπορικού πλοίου. Αναγνωρίστηκαν δύο τύποι αμφορέων που προέρχονται από τη Μένδη και την Πεπάρηθο (Σκόπελο) και πιθανόν μετέφεραν οίνο. Στα ευρήματα συγκαταλέγονται, επίσης, πολυτελή αγγεία (μελαμβαφείς κύλικες και πινάκια) που αποτελούσαν δευτερεύον φορτίο, αγγεία καθημερινής χρήσης (λύχνοι, ιγδίο κ.α.) του πληρώματος, και αντικείμενα που σχετίζονταν με τον εξαρτισμό του πλοίου (μολύβδινα εξαρτήματα άγκυρας και καρφιά). Βάσει των ευρημάτων το ναυάγιο χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ.

Ναυάγια Δυτικού Παγασητικού

ΕΕΑΧ Τηλέγραφου: Το Ναυάγιο εντοπίστηκε στον όρμο «Τηλέγραφος» το 2000. Η περιοχή των ευρημάτων βρίσκεται σε βάθος 17 έως 23 μέτρα σε βραχώδη πυθμένα με αμμοθύλακες. Βρέθηκαν οκτώ (8) τύποι εμπορικών αμφορέων, όλοι του 4ου αι. μ.Χ. Στο εσωτερικό πολλών αμφορέων βρέθηκαν ίχνη πισσώματος που υποδεικνύουν μεταφορά οίνου. Ο τύπος που αντιπροσωπεύεται με τα περισσότερα αγγεία (20) είναι από την Πελοπόννησο. Το συγκεκριμένο σύνολο αποτελεί τη μεγαλύτερη γνωστή συγκέντρωση στον ελλαδικό χώρο. Άλλοι τύποι προέρχονται από το Βορειοανατολικό Αιγαίο, ενώ ένας μοναδικός αμφορέας αναγνωρίστηκε ως παλαιστινιακός. Οι αμφορείς σχημάτιζαν δύο κύριες συγκεντρώσεις στον πυθμένα, χωρίς, ωστόσο, ιδιαίτερη συνοχή, γεγονός που υποδεικνύει ανατροπή του πλοίου.

ΕΕΑΧ Κίκυνθου: Η ακατοίκητη νησίδα Κίκυνθος αναπτύσσεται ως φυσικός κυματοθραύστης στην είσοδο του όρμου της Αμαλιάπολης, στον δυτικό Παγασητικό. Λόγω των αρχαίων καταλοίπων που έχουν εντοπισθεί, τα οποία αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη χρονική περίοδο, από την παλαιοχριστιανική εποχή έως και τον 19ο αιώνα, η νησίδα έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος. Στη βορειοδυτική ακτή της νησίδας, σε βάθος 3,5 έως 12μ, εντοπίστηκε το 2005, ένας σωρός μεγάλων, αλλά θραυσμένων αγγείων μεταφοράς. Πρόκειται για τμήματα πίθων που τυπολογικά εμφανίζονται ήδη από τον 9ο αιώνα και αμφορέων που χρονολογούνται με μεγαλύτερη ακρίβεια μεταξύ 11ου και 12ου αιώνα. Τα έως τώρα αρχαιολογικά δεδομένα υποδεικνύουν ένα ναυάγιο μικρού, σχετικά, εμπορικού πλοίου της μέσης βυζαντινής περιόδου, πιθανώς του 11ου αιώνα.

Ακρωτήριο Γλάρος: Στις νοτιοδυτικές ακτές του Παγασητικού κόλπου, το ακρωτήρι του Γλάρου αποτελούσε ένα επικίνδυνο πέρασμα για τα πλοία που προσπαθούσαν να μπουν στον προστατευμένο όρμο των αρχαίων Νηών. Στο βυθό του Γλάρου εντοπίζονται ίχνη τεσσάρων τουλάχιστον αρχαίων ναυαγίων - ένα ελληνιστικό, ένα ρωμαϊκό και δύο βυζαντινά – αλλά και αγγεία και άγκυρες άλλων περιόδων που συνιστούν πιθανές απορρίψεις. Δύο συγκεντρώσεις με συνολικά πάνω από δέκα (10) σιδερένιες βυζαντινές άγκυρες μπορούν να συνδεθούν με αμφορείς του 12ου-13ου αιώνα που βρίσκονται στην ίδια περιοχή, υποδεικνύοντας ένα ναυάγιο μεγάλου εμπορικού βυζαντινού πλοίου. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σύνολο βυζαντινών αγκυρών που έχει βρεθεί στις ελληνικές θάλασσες.

Διαπιστώθηκε, για μια ακόμη φορά, σημειώνει το Υπουργείο Πολιτισμού, το εξαιρετικό επίπεδο των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών, που βασίζονται σε κοινές πολιτιστικές ρίζες μακραίωνης αλληλεπίδρασης, αλλά και η κοινή επιθυμία η ελληνοϊταλική πολιτιστική συνεργασία να παράγει διαρκώς νέους καρπούς. Αναλύθηκαν διεξοδικά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, που αφορούν στην συνεργασία των δύο χωρών σε δράσεις ανάδειξης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς, με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών, αλλά και στην ανάπτυξη συνεργειών με φορείς του Σύγχρονου Πολιτισμού.

Η κα. Μενδώνη, στο πλαίσιο της στρατηγικής του ΥΠΠΟ για την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για την ανάγκη πάταξης του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, πρότεινε να πραγματοποιηθεί κοινή έκθεση με τα επαναπατρισθέντα κειμήλια Ελλάδος-Ιταλίας. Ο κ. Cuculi συμφώνησε με την πρόταση της Υπουργού, σημειώνοντας ότι η λέξη-κλειδί για την καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας και της παράνομης διακίνησης είναι η ελληνική λέξη «συνέργεια», που διαπερνά τις πολύχρονες στενές σχέσεις των Υπουργείων Πολιτισμού των δύο χωρών.

Η κα. Μενδώνη σημείωσε ότι, προ δεκαετίας, είχε πραγματοποιηθεί σειρά σεμιναρίων μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών της Ελλάδας και της Ιταλίας στην Αθήνα και τη Ρώμη, τα οποία αποδείχτηκαν ιδιαιτέρως επιτυχημένα. Ως εκ τούτου, πρότεινε να επαναληφθούν, πολλώ δε μάλλον όταν κατά τη δεκαετία αυτή η τεχνολογία έκανε άλματα και μέσω αυτής ενισχύεται απολύτως η πάταξη συναφών εγκλημάτων. 

Παράλληλα, εκφράστηκε και από τις δύο πλευρές ο κοινός στόχος να δοθεί έμφαση στον σύγχρονο πολιτισμό και στην ανάπτυξη συνεργειών για την προώθηση της χειροτεχνίας και του design. Ο Πρέσβης αναφέρθηκε στο πολιτιστικό πρόγραμμα της πρεσβείας για το 2024, με έμφαση στην έκθεση που διοργανώνει, στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, με αφορμή την διεθνή μέρα ιταλικού Design, καθώς και στη συναυλία, με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Πουτσίνι, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, τον Δεκέμβριο.

Τέλος, ο κ. Cuculi επανέλαβε την πρόσκληση του υπουργού Gennaro Sangiuliano προς την κα. Μενδώνη, να επισκεφθεί την Ρώμη κατά το τρέχον έτος. Η υπουργός Πολιτισμού επανέλαβε ότι παραμένει ανοικτή και η δική της πρόσκληση προς τον Ιταλό ομόλογό της να επισκεφθεί την Αθήνα.

Την εκδήλωση οργάνωσε η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Πολιτισμού (ΕΔΕΠΟΛ) και προλόγισε η Υπουργός Λίνα Μενδώνη. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Deloitte και παρουσιάστηκε από τον Σωτήρη Μπατζιά Partner - Strategy Consulting της Deloitte Ελλάδος.

Αντικείμενο, της εν λόγω μελέτης, ήταν η αποτίμηση των επιπτώσεων έργων πολιτισμού τα οποία χρηματοδοτήθηκαν, μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ 2014-2020, στην απασχόληση και την τοπική, περιφερειακή και εθνική οικονομία, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα του τουρισμού. Η εκπόνηση της μελέτης κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων αποτελεί συνέχεια αντίστοιχης μελέτης που διεξήχθη, για τα αντίστοιχα έργα του προγράμματος ΕΣΠΑ 2007-2013 συμβάλλοντας στη μέτρηση του αναπτυξιακού αποτυπώματος των πολιτιστικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα.

Με αφορμή την παρουσίαση της μελέτης η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, έκανε τις εξής επισημάνσεις: «Παρά τη συγκεκριμένη συνταγματική παραδοχή, ότι Πολιτισμός αποτελεί βασικό κοινωνικό αγαθό, στο πλαίσιο της συζήτησης περί της οικονομικής πολιτικής εξακολουθεί να επανέρχεται συχνά, με τη μία ή την άλλη μορφή το ερώτημα: «Αιτιολογούνται δημοσιονομικά μεγάλες δημόσιες επενδύσεις στον Πολιτισμό, όταν η χρηματοδότηση άλλων, κρίσιμων τομέων, όπως είναι η υγεία και η εκπαίδευση αποτελούν προτεραιότητα, και η ανεργία βρίσκεται ακόμη σε υψηλά επίπεδα»; Πίσω από το σκεπτικό αυτό βρίσκεται μια παλιά, εσφαλμένη και επιστημονικά ξεπερασμένη αντίληψη, η οποία θέλει τον Πολιτισμό ως αγαθό πολυτελείας, που επιτρέπεται να απορροφά δημόσιους πόρους μόνο σε περιόδους οικονομικής ακμής και ευμάρειας. Έχοντας ακριβώς επίγνωση όλων αυτών των δεδομένων, τα τελευταία 4,5 χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού –το οποίο ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συμπεριλαμβάνει στα «παραγωγικά Υπουργεία»– διαμορφώνει συνειδητά και συστηματικά -μέσω των πολιτικών του- ένα νέο, ευέλικτο και δυναμικό λειτουργικό και αναπτυξιακό μοντέλο πολιτιστικής διαχείρισης, με βάση την επιστημονική γνώση, τη μέγιστη και βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, καθώς και την ορθολογική αξιοποίηση των υφιστάμενων υλικών και ανθρώπινων πόρων, με στόχο την επίτευξη πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος και οικονομίας κλίμακας.

Προτεραιότητά μας είναι η ανάπτυξη δημοσίων ρεαλιστικών πολιτικών, με απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα, στην ποιότητα ζωής των πολιτών, στην πολιτιστική επιχειρηματικότητα, στην οικονομική ανάπτυξη. Η ανάδειξη του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα ως ολοκληρωμένου, βιώσιμου αναπτυξιακού εργαλείου, που καλλιεργεί οικοσυστήματα επιχειρηματικότητας, συμβάλλοντας καθοριστικά στη κοινωνική συνοχή. Πρωταγωνιστές στην προσπάθεια αυτή είναι οι δημιουργοί, οι καλλιτέχνες, οι επαγγελματίες του χώρου, οι εργαζόμενοι στο Υπουργείο Πολιτισμού και στους δημόσιους πολιτιστικούς φορείς, οι οποίοι συγκροτούν μια πλειοψηφία, που εκφράζει την ισχυρή και δημιουργική Ελλάδα. Είναι αυτοί, που διαμορφώνουν τη σύγχρονη πολιτιστική φυσιογνωμία της χώρας, αναδεικνύοντας τη σε παγκόσμια Επικράτεια Πολιτισμού».

Βάσει των αποτελεσμάτων της μελέτης, από επενδύσεις ύψους 453 εκατ. ευρώ, οι συνολικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία ανέρχονται σε 1,56 δισ. ευρώ με τον αντίστοιχο πολλαπλασιαστικό συντελεστή να διαμορφώνεται στο 3,44 ευρώ ανά ευρώ επένδυσης σε ορίζοντα πενταετίας (ήτοι για κάθε 1 ευρώ που δαπανάται σε έργα πολιτισμού επιστρέφουν στην οικονομία 3,44 ευρώ). Οι αντίστοιχες επιπτώσεις στη μισθοδοσία και την απασχόληση διαμορφώθηκαν στα 259 εκατ. ευρώ συντηρούμενης μισθοδοσίας και 22.106 συντηρούμενων θέσεων εργασίας από τα έργα πολιτισμού της προγραμματικής περιόδου 2014-2020. Το αποτύπωμα των πολιτιστικών έργων στον τομέα του τουρισμού ήταν εξίσου σημαντικό, με 94 εκατ. ευρώ των πολλαπλασιαστικών επιπτώσεων ετησίως να σχετίζονται με αυτό τον τομέα.

Στο σύνολο του ΕΣΠΑ που μελετήθηκε, παρατηρείται μια τάση βελτίωσης της απόδοσης των επενδύσεων σε έργα πολιτισμού σε σχέση με τα αποτελέσματα της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου. Η αύξηση της επίδρασης του πολιτιστικού τουρισμού στο σύνολο των τουριστικών εισπράξεων, καθώς και η επίδραση που έχουν οι δαπάνες σε έργα πολιτισμού στην απόδοση του τουριστικού προϊόντος για τη χώρα γίνεται όλο και πιο σημαντική. Αυτό μεταφράζεται σε μια γενικευμένη ανάγκη διατήρησης των δαπανών και επενδύσεων στον τομέα του πολιτισμού συνολικά, ώστε η χώρα να εκμεταλλευτεί τη συγκεκριμένη τάση.

Επίσης, στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα των έργων: «Ολοκλήρωση κτιριακού συγκροτήματος της Εθνικής Πινακοθήκης και Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου – Β' Φάση υλοποίησης / ΕΣΠΑ 2014/2020» από την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεότερων και Σύγχρονων Μνημείων Ιωάννα Καράνη.

«Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Συλλογών των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και ανάπτυξη νέου Πληροφοριακού Συστήματος του Εθνικού Αρχείου Μνημείων» από την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων Μαρία- Ξένη Γαρέζου.

«Επιχορήγηση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την υλοποίηση του έργου «Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης» από τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Φεστιβάλ Ορέστη Ανδρεαδάκη.

Επίσης για τον Πολιτισμό και τα Επιχειρησιακά Προγράμματα ΕΣΠΑ 2014-2020 μίλησε ο Προϊστάμενος της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Πολιτισμού Γιάννης Μυλωνάς.

Ο Σωτήρης Μπατζιάς, Partner Strategy Consulting της Deloitte Ελλάδος δήλωσε τα εξής: «Είναι μεγάλη χαρά μας ως Deloitte να συνεργαζόμαστε με το Υπουργείο Πολιτισμού για μια τόσο σημαντική μελέτη όπως η αποτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων των έργων πολιτισμού. Τα ευρήματα της μελέτης δίνουν μια ξεκάθαρη εικόνα για τις θετικές επιπτώσεις των έργων πολιτισμού στην εθνική οικονομία, ιδιαίτερα για τον τουρισμό και εκτιμώ ότι μπορούν να συμπληρώνουν στρατηγικές και προγραμματικούς σχεδιασμούς προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης και της Περιφερειακής συνοχής».

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Το αρχοντικό του Γεωργίου Σβαρτς ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού και αποτελεί επισκέψιμο μνημείο. Το αρχοντικό άρχισε να κτίζεται το 1787 και ολοκληρώθηκε το 1798. Αποτελούσε κατοικία, αλλά και έδρα της Κοινής Συντροφίας των Αμπελακίων, του Συνεταιρισμού για την παραγωγή και διακίνηση στην Ευρώπη των φημισμένων νημάτων που παράγονταν στα Αμπελάκια. Πρόκειται για εξαιρετικό δείγμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Η μελέτη φωτισμού του Αρχοντικού Γεωργίου Σβαρτς συμπληρώνει τη μουσειολογική και την ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, με στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας οπτικής ταυτότητας και του κατάλληλου περιβάλλοντος- για κάθε αίθουσα ξεχωριστά- σύμφωνα με τα εννοιολογικά και χωρικά υποσύνολα του μνημείου. Με την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης των τοιχογραφιών, των ζωγραφισμένων επιφανειών και των ξύλινων στοιχείων του Αρχοντικού, αλλά και με τον φωτισμό του κτηρίου εξωτερικά και εσωτερικά, αναδεικνύεται συνολικά αυτό το πολύ ενδιαφέρον ιστορικό τοπόσημο για τα Αμπελάκια και παράλληλα δημιουργείται ένας ισχυρός πόλος ενίσχυσης της επισκεψιμότητας της περιοχής».

H μελέτη φωτισμού εκπονήθηκε βάσει των ευρωπαϊκών προτύπων φωτισμού για όλους τους εσωτερικούς χώρους του Αρχοντικού -υπόγειο κελάρι, ισόγειο και δύο όροφοι-, καθώς και τις εξωτερικές όψεις του κτηρίου, λαμβάνοντας υπόψη τον χαρακτήρα του μνημείου. Τα κριτήρια του φωτισμού ανάδειξης αφορούν στην ασφάλεια και οπτική άνεση των επισκεπτών στην εκθεσιακή πορεία, την οπτική προσαρμογή στη μετάβαση από τον εξωτερικό στο εσωτερικό χώρο και μεταξύ των αιθουσών, καθώς και στην προστασία του διατηρητέου κτηρίου και των φωτοευαίσθητων στοιχείων και εκθεμάτων.

Συγκεκριμένα, ακολουθείται στρατηγική φωτισμού που ιεραρχεί τα επίπεδα έντασης του φωτισμού μεταξύ των εκθεμάτων, εσωτερικών διακόσμων και περιβάλλοντος χώρου. Σήμερα το εσωτερικό του αρχοντικού φωτίζεται συμβατικά με απλές φωτιστικές λάμπες που εξασφαλίζουν γενικό φωτισμό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μνημείου, ενώ οι εξωτερικές όψεις μένουν σκοτεινές.

Το Αρχοντικό εντυπωσιάζει λόγω της επιβλητικής αρχιτεκτονικής του, αλλά και για τον πλούσιο εσωτερικό του διάκοσμο. Ξυλόγλυπτες οροφές και επενδύσεις, πορσελάνινα τζάκια, και κυρίως ο πλούσια ζωγραφική διακόσμηση προσδίδουν στο κτήριο λαμπρότητα και πολυτέλεια, ενώ αντανακλούν τον πλούτο και την πνευματική ακμή που επικρατούσε στον οικισμό κατά τον 18ο αι. 

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, χαιρετίζοντας την έναρξη των εργασιών του σεμιναρίου, επισήμανε τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης στην πολιτιστική κληρονομιά ως προτεραιότητα της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και ως ζήτημα που χρήζει μιας συντονισμένης και διαρκούς διεθνούς προσπάθειας.   

Ο Γενικός Πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, Jerry Ismail χαιρέτησε την έναρξη του συνεδρίου, αναδεικνύοντας τη στενή συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, μια από τις προτεραιότητες του Στρατηγικού Διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών.  

Η κα. Μενδώνη ανέφερε ότι «η συγκεκριμένη σειρά σεμιναρίων συνιστά έναν μόνο από τους πολλούς και πλούσιους καρπούς της εξαιρετικά γόνιμης συνεργασίας ανάμεσα στο Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, το State Department των Ηνωμένων Πολιτείων και της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, η οποία τα τελευταία χρόνια, όπως άλλωστε οι σχέσεις της πατρίδας μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναπτύσσεται και επεκτείνεται διαρκώς σε νέους τομείς, τόσο της πολιτιστικής κληρονομιάς, όσο και του σύγχρονου πολιτισμού και της δημιουργικής βιομηχανίας. Με δεδομένη την επιτυχία της έως τώρα συνεργασίας, αλλά και στο πλαίσιο του ισχύοντος διμερούς Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών από την παράνομη διακίνηση –το οποίο αποφέρει ήδη πολύ σημαντικά αποτελέσματα, καθώς οι επαναπατρισμοί από τις ΗΠΑ παρανόμως διακινηθέντων πολιτιστικών αγαθών της πατρίδας μας αυξάνονται–, στην πρόσφατη συνάντησή μου με την υφυπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών αρμόδια για θέματα εκπαίδευσης και πολιτισμού, Λι Σάτερφιλντ, ετέθη η ιδέα της δημιουργίας μιας νέας σειράς ανάλογων σεμιναρίων στον τομέα της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, και πάλι με ευρεία συμμετοχή εμπειρογνωμόνων και επαγγελματιών της πολιτιστικής διαχείρισης από τις χώρες της Βαλκανικής». 

Ο Πρέσβης των Η.Π.Α. στην Ελλάδα, Γιώργος Τσούνης, σε μήνυμά του τόνισε ότι «το πρόγραμμα αυτό υπογραμμίζει τη στενή συνεργασία των δύο χωρών μας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέσω του Μνημονίου Κατανόησης ΗΠΑ-Ελλάδας για την προστασία της ελληνικής πολιτισμικής κληρονομιάς, το οποίο είναι ήδη σε ισχύ για περισσότερο από μια δεκαετία, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δεσμευτεί να συμβάλουν στη διαφύλαξη των πολιτιστικών θησαυρών της Ελλάδας. Οι Έλληνες γνωρίζουν πολύ καλά τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, και οι Ηνωμένες Πολιτείες πιστεύουν στον ρόλο της Ελλάδας ως παγκοσμίου ηγέτη για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά. Η δέσμευσή μας να συνεργαστούμε με την Ελλάδα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δεν περιορίζεται στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είμαστε υπερήφανοι που συνεργαζόμαστε με την Ελλάδα, καθώς φιλοξενεί φέτος στην Αθήνα την  9η  Συνδιάσκεψη "Our Ocean", η οποία αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ευαισθητοποίηση των παγκόσμιων ηγετών και των νέων σε ζητήματα προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος». 

Το σεμινάριο παρακολούθησαν επαγγελματίες του χώρου της πολιτιστικής κληρονομιάς από την Ελλάδα και χώρες της ΝΑ Ευρώπης και της Μεσογείου, ενώ συμμετείχαν ομιλητές από τις Η.Π.Α., την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Παρουσιάστηκαν μεταξύ άλλων, τα εργαλεία του ΥΠΠΟ για την τεκμηρίωση και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, το Διεθνές πλαίσιο της Κλιματικής Αλλαγής και οι επιπτώσεις των καιρικών φαινομένων και της κλιματικής αλλαγής διαχρονικά στην Πολιτιστική Κληρονομιά, τόσο στα μνημεία όσο και στα Μουσεία και στο πολιτιστικό τοπίο.  

Η συμμετοχή Αμερικανών ομιλητών ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στα πολιτιστικά τοπία έως καινοτόμες προσεγγίσεις στις πρακτικές διαχείρισης μουσείων με στόχο την ενίσχυση της βιωσιμότητας. Αμερικανοί εμπειρογνώμονες, όπως η καθηγήτρια Cari Goetcheus από το Πανεπιστήμιο της Georgia και η Elizabeth Azzuz (ιθαγενής από την φυλή Yurok) από το Συμβούλιο Διαχείρισης Πολιτιστικών Πυρκαγιών στην Καλιφόρνια, μοιράστηκαν γνώσεις και βέλτιστες πρακτικές -τόσο σύγχρονες όσο και παραδοσιακές- σχετικά με την προσαρμογή της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Το συνέδριο όχι μόνο διευκόλυνε μια πλούσια ανταλλαγή γνώσεων και στρατηγικών, αλλά και ανέδειξε τον ενεργό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στις διεθνείς προσπάθειες για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς από τις περιβαλλοντικές απειλές. Μέσω συζητήσεων και εργαστηρίων, η εκδήλωση προώθησε την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα στον τομέα της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Ένα σημαντικό μέρος του σεμιναρίου ήταν αφιερωμένο στα εργαλεία προστασίας των αρχαιολογικών χώρων, στην ανάλυση των ρίσκων και στα σχέδια διαχείρισης των χώρων και μνημείων της UNESCO στην Ελλάδα και στη Μέση Ανατολή.  

Επίσης, συζητήθηκαν τα εργαλεία για τη διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής από μουσειακούς οργανισμούς, καθώς και τους τρόπους που οι μουσειακές κτιριακές υποδομές και λειτουργίες μπορούν να περιορίσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και να γίνουν διαχειριστικά βιώσιμες. Το σεμινάριο ολοκληρώθηκε, με ξενάγηση των συμμετεχόντων σε ένα εξαίσιο παράδειγμα  πράσινου μουσείου, το Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών.  

Το σεμινάριο οργανώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, την Πρεσβεία των Η.Π.Α. στην Αθήνα και το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ΙCOM), με την υποστήριξη του Γραφείου Εκπαιδευτικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.  

Με την ολοκλήρωση του έργου, το 2025, το δυτικό τμήμα της περιβόλου της Μονής καθίσταται προσβάσιμο και επισκέψιμο, επισημαίνει το Υπουργείο Πολιτισμού. Το έργο, προϋπολογισμού 700.000 ευρώ, χρηματοδοτείται από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Με τις προβλεπόμενες επεμβάσεις στερέωσης, συντήρησης και αποκατάστασης του οχυρωματικού περιβόλου και του αμυντικού πύργου του κτηριακού μοναστηριακού συγκροτήματος, αποκαθίσταται συνολικά και αναδεικνύεται το μνημειακό συγκρότημα της Νέας Μονής. Με τις επεμβάσεις που είναι σε εξέλιξη το εξέχον βυζαντινό μνημείο και ιστορικό τοπόσημο της Χίου, διεθνούς εμβέλειας καθίσταται στο σύνολό του προσβάσιμο και επισκέψιμο. Οι συγκεκριμένες επεμβάσεις εντάσσονται σε ένα σύνολο έργων που εξυπηρετεί τον συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό του Υπουργείου Πολιτισμού για την ανάδειξη και προβολή του εξαιρετικά σημαντικού πολιτιστικού αποθέματος των νησιών του βορείου Αιγαίου, στη μεγάλη ιστορική διαχρονία. Τα έργα, στο σύνολό τους, περιλαμβάνονται στην «Πολιτιστική Χάρτα Ανάπτυξης και Ευημερίας» με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής και αναπτυξιακής δυναμικής των νησιών μας. Ειδικά για τη Χίο, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης εκτελούνται έργα συντήρησης και αποκατάστασης σε σημαντικά μνημεία, όπως ο Ταξιάρχης στα Μεστά, ο Άγιος Γεώργιος στη Σιδηρούντα, ο Άγιος Θαλελαίος στο Άγιο Γάλας, ενώ σε διαδικασία δημοπράτησης τελεί η επέκταση και αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου του νησιού, προϋπολογισμού περίπου 17.000.000 ευρώ. Στόχος μας είναι τα έργα να ολοκληρωθούν, το 2025, να αποδοθούν στους κατοίκους του νησιού, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος, επενδύοντας στη βιώσιμη ανάπτυξη του νησιωτικού οικοσυστήματος».

Ο οχυρός πύργος του μοναστηριού υψώνεται στο δυτικό άκρο του περιβόλου της Νέας Μονής και αποτελεί μέρος του οχυρωματικού τείχους, ενταγμένος σε ένα σύμπλεγμα ημιερειπωμένων κελιών, κατασκευασμένων μεταγενέστερα. Ανήκει στην αρχική φάση του 11ου αιώνα, όπως το Καθολικό, η Τράπεζα και η κινστέρνα της Μονής και στην πρώτη οικοδομική φάση του διέθετε ισόγειο και όροφο, με ξύλινο μεσοπάτωμα. Το κτήριο είναι κτισμένο στο υψηλότερο σημείο του συγκροτήματος του μοναστηριού, ενώ σήμερα έχει χαθεί ο τελευταίος όροφος. Ακολουθεί τις γενικές αρχές των αμυντικών πύργων στα βυζαντινά μοναστήρια χωρίς καθόλου ανοίγματα στο ισόγειο, με τοξοθυρίδες και παράθυρα στον όροφο. Η είσοδός του βρίσκεται, επίσης, στον όροφο. Στην εσωτερική πλευρά του ισογείου συναντάται η κινστέρνα (βυζαντινή δεξαμενή), απαραίτητο στοιχείο των μοναστηριακών πύργων, για την αυτονομία σε νερό, κατά τις περιόδους πολιορκίας. Η σημερινή μορφή του οχυρωματικού περιβόλου ανάγεται στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι φθορές και οι βλάβες του πύργου, των κελιών και του περιβόλου οφείλονται κατά κύριο λόγο στον σεισμό του 1881.

Ο οχυρωματικός περίβολος αποκαθίσταται με ανακατασκευή και συμπλήρωση των τμημάτων του, που έχουν καταρρεύσει. Το έργο περιλαμβάνει και τη δημιουργία ασφαλούς πρόσβασης στο ισόγειο και στον όροφο του κτηρίου. Στο έργο συμπεριλαμβάνεται και το συγκρότημα των μεταγενέστερων κελιών περιμετρικά του πύργου με σκοπό τη συνολική ανάδειξη του δυτικού τμήματος του μοναστηριού. Όσον αφορά στην πορεία του επισκέπτη, από την είσοδο του στη Μονή έως τον πύργο, διατηρείται η σημερινή πορεία μέσω του κεντρικού εσωτερικού δρόμου του μοναστηριού. Οι χώροι των κελιών, μετά από την στερέωσή τους, είναι δυνατόν να καταστούν επισκέψιμοι, καθώς η παρουσία τους μαρτυρά τις ιδιαίτερες συνθήκες διαβίωσης των μοναχών σε παλαιότερες εποχές. Το ισόγειο αποτελεί χώρο κατάλληλο για τη φιλοξενία ενημερωτικής έκθεσης για τον πύργο και τις μοναστηριακές οχυρώσεις. Η κυκλοφορία στο συγκρότημα και η πρόσβαση στον όροφο του πύργου γίνεται μέσω των δωμάτων των περιμετρικών κελιών. Για την πρόσβαση στο ισόγειο του πύργου κατασκευάζεται ράμπα ανόδου από την είσοδο στο συγκρότημα των κελιών, ενώ για την πρόσβαση στον όροφο τοποθετείται μεταλλικής σκάλας.

Η Νέα Μονή ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα με αυτοκρατορική χορηγία. Το μοναστηριακό συγκρότημα τειχίζεται με υψηλό περίβολο και προστατεύεται από αμυντικό πύργο ακολουθώντας την τυπική διάταξη των κτηρίων στα μοναστήρια των βυζαντινών χρόνων. Στο μέσο δεσπόζει το Καθολικό ενώ σε μικρή απόσταση από αυτό βρίσκεται η Τράπεζα, ο χώρος κοινής εστίασης των μοναχών στο κοινοβιακό σύστημα. Το 1049 έγιναν τα εγκαίνια του Ναού και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν επί της βασιλείας της Θεοδώρας (1055-1056).

Την περίοδο της Γενουατοκρατίας (1346) το γόητρο της Νέας Μονής αυξήθηκε και η ευημερία και η ακμή της συνεχίστηκαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, μετά το 1566. Αρχικά, η Μονή ακολούθησε το κοινοβιακό σύστημα μέχρι την πρώτη ερήμωση (τέλη 11ου αιώνα), οπότε και εγκαταλείφθηκε. Όταν εγκαταστάθηκαν νέοι μοναχοί υιοθετήθηκε ένα ιδιόρρυθμο σύστημα με κάποια κοινοβιακά στοιχεία, το οποίο διατηρήθηκε μέχρι και το 1950. Κατά το διάστημα των 1000 σχεδόν χρόνων της ύπαρξής της, η Μονή δοκιμάστηκε πολλές φορές. Το πρώτο πλήγμα ήταν η καταστροφή και οι λεηλασίες του 1822. Το επόμενο πλήγμα ήταν ο σεισμός του 1881, καθοριστικός τόσο για τα κτίσματα όσο και για τα οικονομικά της Μονής.

Τον 19ο αιώνα ο Πύργος απεικονίζεται χωρίς τη στέγη, ενώ σε φωτογραφίες του 1930, το κτήριο εμφανίζεται χωρίς τον τελευταίο όροφο και με σοβαρές φθορές από τον σεισμό του 1881. Από τις μαρτυρίες των πηγών είναι γνωστό ότι ο πύργος κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, στέγαζε τη βιβλιοθήκη και το θησαυροφυλάκιο της Μονής. Από το αρχικό συγκρότημα του 11ου αιώνα, διατηρούνται σήμερα το Καθολικό, η κινστέρνα (δεξαμενή), ο πύργος, τμήμα της Τράπεζας και ο Ναός του Αγίου Λουκά στο κοιμητήριο της Μονής, εκτός του τείχους. Ο υπόλοιπος χώρος καταλαμβάνεται από άλλα κοινόχρηστα κτήρια και κυρίως από πτέρυγες κελιών, που χρονολογούνται στον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα.

Μέχρι και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η Μονή ήταν ανδρική. Το 1946, μετά τον θάνατο του τελευταίου μοναχού, η Μονή ερημώθηκε, μέχρι το 1950, όταν η Μητρόπολη Χίου στην προσπάθειά της να κρατήσει το μοναστήρι ζωντανό, το μετέτρεψε σε γυναικείο, οπότε εγκαταστάθηκαν σε αυτό μοναχές. Το 2000, η Νέα Μονή κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος μεγάλης έκτασης καθώς περιλαμβάνει το περιτειχισμένο μοναστηριακό συγκρότημα, τα κτίσματα εκτός του περιβόλου, τον κοιμητηριακό ναό των μοναχών εκτός του τείχους, δύο ναΐδια που υπάγονται στη Μονή και βρίσκονται σε μικρή απόσταση από αυτή, τον Ναό του Αγίου Αντωνίου και τον Ναό του Αγίου Φανουρίου, καλλιεργημένες εκτάσεις, καθώς και μεγάλες δασικές εκτάσεις. Το 1990 το Καθολικό της Μονής περιλήφθηκε στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, σε κοινή εγγραφή με το Καθολικό της Μονής Δαφνίου στην Αττική και της Μονής Οσίου Λουκά στη Βοιωτία. Από το 2014 λειτουργεί ως ανδρώα Μονή.

Ο εκλιπών γεννήθηκε στην Αθήνα το 1938. Σπούδασε κλασική φιλολογία και φιλοσοφία στα πανεπιστήμια Αθηνών, Γκέτιγκεν και Τύμπιγκεν της Γερμανίας. Μεταξύ άλλων, είχε δημοσιεύσει τρεις μελέτες για τους πλατωνικούς διαλόγους «Λύσις», «Ευθύφρων», «Ευθύδημος» και είχε μεταφράσει έργα των Nietzsche, Husserl, Windelband, κ.ά. Δίδασκε ιστορία της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Πληροφορούμενη τον θάνατό του, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε:

«Ο Νικόλαος Μ. Σκουτερόπουλος υπήρξε σπουδαίος πανεπιστημιακός δάσκαλος, κορυφαίος μελετητής και μεταφραστής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Με στέρεες σπουδές στην κλασική φιλολογία και φιλοσοφία, διέπλασε γενιές νέων φιλολόγων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διανοίγοντας νέες οπτικές στην πρόσληψη του αρχαίου κόσμου. Στο ευρύτερο κοινό, ήταν γνωστός για το ογκώδες και υψηλότατης ποιότητας μεταφραστικό του έργο, που εκτεινόταν από τον Θουκυδίδη και τον Πλάτωνα έως τον Σοπενάουερ και τον Νίτσε, αλλά και για τη διεύθυνση της σειράς "Στοχασμοί", των ποιοτικών Εκδόσεων "Στιγμή". Η απώλειά του μας στερεί έναν εξαιρετικά πολυμερή άνθρωπο, αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στις κλασικές σπουδές. Στους οικείους του, τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».

«Με τη διοργάνωση επίδειξης μόδας στις αίθουσες όπου εκτίθενται τα Γλυπτά του Παρθενώνα, το Βρετανικό Μουσείο, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύει τον μηδενικό σεβασμό του προς τα αριστουργήματα του Φειδία», αναφέρει χαρακτηριστικά η υπουργός.

«Οι ιθύνοντες του Βρετανικού Μουσείου ευτελίζουν και προσβάλλουν όχι μόνο το μνημείο αλλά και τις οικουμενικές αξίες που αυτό εκπέμπει. Οι συνθήκες έκθεσης και φύλαξης των γλυπτών, στη Duveen Gallery, συνεχώς επιδεινώνονται. Είναι η ώρα τα κλεμμένα και κακοποιημένα γλυπτά αριστουργήματα να αστράψουν στο αττικό φως», καταλήγει η κα Μενδώνη.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Dr Nicholas Cullinan OBE (@nicholascullinan)

Η κα. Μενδώνη παραδέχθηκε ότι η σειρά περιέχει πολλές ιστορικές ανακρίβειες, αλλά επεσήμανε ότι το Υπουργείο δεν ασκεί λογοκρισία.

Συγκεκριμένα, ανέφερε στην πρωτολογία της:

Κύριε Πρόεδρε,

«Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να γίνει Θεός;» ρώτησε κάποτε ο Αλέξανδρος, έναν σοφιστή. «Κάνοντας αυτό, που είναι αδύνατο στους ανθρώπους να κάνουν», ήταν η απάντηση. Εύστοχη απόκριση σε έναν άνδρα, που έπραξε τόσο μεγάλα και τόσο σπουδαία, ώστε να περιβληθεί με την αχλύ του μυστηρίου, του θρύλου και του θείου, εν ζωή. Τόσο που δύσκολα, πλέον, σύγχρονοι και μεταγενέστεροι να διακρίνουν την ιστορία από το μύθο, για να τον κρίνουν αντικειμενικά. Χωρίς αμφιβολία, ελάχιστοι στην ιστορία της ανθρωπότητας άσκησαν τόσο ευρεία και μακροχρόνια επίδραση, προκάλεσαν και γοήτευσαν, εξήψαν τόσο ζωηρά το ενδιαφέρον και τη φαντασία, το θαυμασμό και το φθόνο, τη λατρεία και την απέχθεια, όσο ο Αλέξανδρος. 

Τον Αλέξανδρο κατέστησαν «Μέγα» η διαχρονική ακτινοβολία των επιτευγμάτων και της προσωπικότητάς του που γέννησαν ένα νέο και διαφορετικό κόσμο. Οι κατακτήσεις και οι ιδρύσεις πόλεων, το άνοιγμα νέων δρόμων και επικοινωνίας και διακίνησης ανθρώπων και ιδεών, ο συγκερασμός πολιτιστικών και θρησκευτικών εμπειριών, παραδόσεων και αντιλήψεων, η ανάπτυξη μιας κοινής φυσικής και συμβολικής γλώσσας, η διαμόρφωση ενός ενιαίου γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου, δημιούργησαν για πρώτη φορά παγκόσμια και πανανθρώπινη κοινότητα, την Οικουμένη. Ο Αλέξανδρος διδάχτηκε από τον Αριστοτέλη ρητορική, ηθική και πολιτική. Οι αριστοτελικές αξίες βασίζονται στην άσκηση του ορθολογισμού, δηλαδή στην αναζήτηση της αιτίας των πραγμάτων, την ακαταπόνητη επιδίωξη στόχων, την άσκηση στις ηθικές αρετές της εγκράτειας, της σωφροσύνης και του μέτρου. Θεμελιώδες στοιχείο στην σκέψη του Αριστοτέλη είναι η φιλία που βασίζεται στην αρετή και το αγαθό. Όταν ασκείς εξουσία είσαι κυρίαρχος του κόσμου, είσαι ηγέτης, στηρίζεσαι στους φίλους, με την αριστοτελική έννοια, δηλαδή σε έναν κύκλο ανθρώπων απόλυτα πιστών και αφοσιωμένων έως θανάτου που περιβάλλουν τον ηγέτη, τον στηρίζουν, τον συμβουλεύουν. Για το θέμα της σχέσης με τον Ηφαιστίωνα δεν υπάρχει καμία αναφορά στις πηγές που να ξεφεύγει από τα όρια της φιλίας, όπως την ορίζει ο Αριστοτέλης.

Ωστόσο, όλα τα παραπάνω στοιχεία της προσωπικότητας του Αλεξάνδρου δεν αναδεικνύονται στη σειρά του Netflix, η οποία δεν εξυπηρετεί την ιστορική αλήθεια. Βρίθει ιστορικών ανακριβειών και παρουσιάζει σκηνοθετική προχειρότητα και σκηνογραφική πενία. Επιδιώκει τον εύκολο εντυπωσιασμό για να κερδίσει θεατές χρησιμοποιώντας τον κακόβουλο σχολιασμό, ως δήθεν γεγονότα. Η πλατφόρμα χαρακτηρίζει τη σειρά ως ντοκιμαντέρ, με σκηνές μυθοπλασίας. Στην ουσία, πρόκειται για μια εξαιρετικά κακής ποιότητας μυθοπλασία, ευτελούς περιεχομένου, που απέχει παρασάγγας από τα ιστορικά γεγονότα, έτσι όπως καταγράφονται στις αρχαίες γραπτές πηγές και τεκμηριώνονται από την αρχαιολογική έρευνα. Θα καταθέσω στα πρακτικά μία αποθησαύριση ορισμένων ιστορικών ανακριβειών. 

Όμως, κύριε Πρόεδρε, θα γνωρίζετε, λόγω της εκπαιδευτικής σας ιδιότητας, ότι η έννοια του έρωτα στην αρχαία Ελλάδα είναι ευρεία και πολυδιάστατη. Σύμφωνα με το λεξικό των Λίντελ Σκοτ Μακένζι, έρωτας είναι η ένθερμη επιθυμία προς ένα πρόσωπο ή προς την απόκτηση ενός πράγματος ή προς την κατάκτηση ενός σκοπού. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να ερμηνεύουμε ούτε πρακτικές, ούτε πρόσωπα που έδρασαν 2300 χρόνια πριν, με τα δικά μας μέτρα, τις δικές μας νόρμες, τις δικές μας προσλαμβάνουσες. Ο Μέγας Αλέξανδρος, εδώ και 2300 χρόνια, δεν χρειάστηκε ποτέ ούτε χρειάζεται τώρα, την παρέμβαση οποιουδήποτε αυτόκλητου προστάτη της ιστορικής του μνήμης ή, ακόμα περισσότερο, της προσωπικότητας και της ηθικής του υπόστασης.

Για το τι μέτρα προτίθεται να λάβει το Υπουργείο Πολιτισμού απέναντι στην πλατφόρμα, θα απαντήσω στη δευτερολογία.

Στη δευτερολογία της απάντησε και σε ποια μέτρα προτίθεται να λάβει το ΥΠΠΟ, λέγοντας:

Κύριε Πρόεδρε,

Επειδή επιμένετε στο τι μέτρα θα λάβει το Υπουργείο Πολιτισμού, σας απαντώ το απολύτως αυτονόητο:

Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν ασκεί λογοκρισία στην τέχνη.

Δεν προβαίνει σε πράξεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη δίωξη ή την απαγόρευσή της. Δεν χειραγωγεί, δεν περιορίζει, δεν ελέγχει τη διάδοση πληροφοριών και ιδεών, ούτε προληπτικά ούτε κατασταλτικά.

Η λογοκρισία, κύριε Πρόεδρε, καταλύει τη δημιουργία θέτοντας ζητήματα περιεχομένου και ουσίας.

Η λογοκρισία αποτελεί ίδιον αυταρχικών καθεστώτων.

Στην Ελλάδα, το είπατε και εσείς, η ελευθερία της τέχνης κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα του 1925, πολύ πρώιμα. Έκτοτε, όλες οι αναθεωρήσεις κατοχυρώνουν την ελευθερία της τέχνης. Επιπλέον, σε διεθνές επίπεδο, η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα που δεν βλέπει γύρω της. Σε διεθνές επίπεδο, η ελευθερία της έκφρασης προστατεύεται απολύτως. Σας παραπέμπω στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η έμπνευση των καλλιτεχνών, η προσωπική πρόσληψη, η κρίση των ανθρώπων δεν δύναται προφανώς να τεθεί υπό κανονιστικό καθεστώς και έλεγχο.

Δεν δύναται να ρυθμίζεται στα δικαστήρια ή να σύρεται στα δικαστήρια. Αξιολογείται και κρίνεται από τον καθένα μας, κι από τη διεθνή κοινότητα. Έτσι αξιολογείται και το Netflix.

Για τον Αλέξανδρο, και για όλες τις κορυφαίες προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας, έχουν γραφτεί και ειπωθεί σχεδόν τα πάντα. Είναι το μέγεθος της προσωπικότητας που, διαχρονικά, προκαλεί το ενδιαφέρον των επιστημόνων, την έμπνευση των καλλιτεχνών, το θαυμασμό ή το φθόνο των ανθρώπων και, συνεπώς, την ανεξίτηλη εγγραφή των προσωπικοτήτων αυτών στην ιστορική μνήμη, αλλά και στη μυθολογία της ανθρωπότητας.

Στον παγκόσμιο ιστό, κύριε Πρόεδρε, αν το ψάξετε, θα δείτε ότι είναι αφιερωμένοι εικονικοί τόποι, αποκλειστικά στον Αλέξανδρο, που ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες. Οι παραπομπές σε διαδικτυακό υλικό με αναφορά του ονόματός του, ξεπερνούν τα 250 εκατομμύρια και αυξάνονται εκθετικά.

Πόσο από το υλικό αυτό είναι αξιόπιστο;

Πόσο βασίζεται σε ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα; Πόσο στις έρευνες και στα αντικειμενικά συμπεράσματα έγκυρων μελετητών;

Αλλά και πόσο κατευθύνεται από σκοπιμότητες και ασύστολη προπαγάνδα;

Πόσο αν θέλετε, εντέλει, συνιστά μόνο «θόρυβο» και «διαδικτυακά σκουπίδια»;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα το Υπουργείο Πολιτισμού απαντά με ένα τεράστιο αρχαιολογικό έργο που επιτελεί στις Αιγές.

Μετά την ανακάλυψη από τον Μανόλη Ανδρόνικο το 1977-1978 των τάφων του Φιλίππου Β' και του Αλεξάνδρου Δ΄, το Υπουργείο Πολιτισμού, υποστηρίζει σε πρωτοφανή έκταση και με επιστημονική αφοσίωση, το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία, στην κοιτίδα των Μακεδόνων, στις Αιγές. Πολλά και μεγάλα έργα συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης εκατομμυρίων. Εκθέσεις, μόνιμες και περιοδικές. Νέα Μουσεία ή επέκταση υφιστάμενων. Διοργάνωση εκθέσεων στο εξωτερικό και διεθνών επιστημονικών συνεδρίων. Θα σας καταθέσω έναν κατάλογο ενδεικτικό τεσσάρων σελίδων για να δείτε τι κάνουμε για να προστατεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Μετά τα εγκαίνια του Μουσείου των Αιγών, το 2022, και του ανακτόρου του Φιλίππου τον περασμένο μήνα, από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ακολουθούν τα εγκαίνια ενός ακόμη μουσείου, ψηφιακού, προσιτού παγκοσμίως, σε όλους τους χρήστες του Διαδικτύου, με τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη». Παρουσιάζεται, ελληνικά και αγγλικά, με τρόπο συνθετικό, επιστημονικό, έγκυρο και συγχρόνως γλαφυρό και ελκυστικό, η πορεία του Αλεξάνδρου στην ιστορία και στο, μύθο μαζί με όλες τις διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία του Ελληνιστικού Κόσμου. 

Αυτά τα έργα, κύριε Πρόεδρε, είναι η απάντηση του Υπουργείου Πολιτισμού στη φαλκίδευση της ιστορίας με τη συνήθη εργαλειοποίηση του Αλέξανδρου.

 Έργα! Έργα! Όχι λογοκρισία! Όχι δικαστήρια!

Όμως, με αφορμή την ερώτησή σας, θα ήθελα να σας θυμίσω, τις αρχές της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας, ως απαιτήσεις της ιστορικής επιστήμης, όπως την προσδιόρισε ο Θουκυδίδης, καθώς κάθε συζήτηση στη Βουλή αυτομάτως καθίσταται ιστορικό τεκμήριο.

Προϋπόθεση αποτελεί, όχι μόνο ο έλεγχος της ακρίβειας των πηγών, αλλά και η αποχή από κάθε προσωπική σκοπιμότητα και ιδεολογική, ηθικολογική ή άλλη εμμονή και προσήλωση. Κατά τον Θουκυδίδη, κύριε Πρόεδρε, η θεώρηση ιστορικών γεγονότων, υπό το πρίσμα της επιδίωξης ιδεολογικών και πολιτικών επιδιώξεων και στοχεύσεων του παρόντος, αποτελεί στοιχειώδες σφάλμα που καθιστά τα λεγόμενα του «ιστορούντος» απλό «ἀγώνισμα ἐς τὸ παραχρῆμα ἀκούειν».

Ευχαριστώ.

Ολοκληρώθηκε, παράλληλα, η μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του Μεντρεσέ, ώστε οι προτεινόμενες επεμβάσεις, επί του υφιστάμενου κελύφους, να επαναφέρουν το μνημείο στην αρχική του κατάσταση προς εξυπηρέτηση νέων χρήσεων. Απώτερος στόχος είναι η ανανέωση της λειτουργικότητάς του, ώστε μαζί με το Ιουστινιάνειο Διατείχισμα να καταστούν επισκέψιμα αποκτώντας νέα χρήση.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Αποτελεί στρατηγικό μας στόχο η ενδυνάμωση του πολιτιστικού τουρισμού, μέσω του έργου των Πολιτιστικών Διαδρομών, που εκτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού, αξιοποιώντας το χρηματοδοτικό εργαλείο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η Καστοριά αποτελεί βασικό σταθμό στη διαδρομή «Πολιτιστική Εγνατία Οδός», στο πλαίσιο της οποίας υλοποιούνται έργα συνολικού προϋπολογισμού 8.900.000 ευρώ. Ο φωτισμός του Καθολικού της Μονής Παναγίας Μαυριώτισσας, του 11ου αιώνα και η συντήρηση των τοιχογραφιών της, με στόχο την προστασία και ανάδειξή τους, αποτελεί ένα από τα τρία στοχευμένα έργα, συνολικού προϋπολογισμού 2.100.000 ευρώ, στην Καστοριά. Με τα έργα αποκατάστασης του Τεμένους Κουρσούμ και του βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών, που υλοποιούνται στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Πολιτιστικής Διαδρομής, συμπληρώνονται όσα έργα έχουν ήδη ολοκληρωθεί ή έχουν ωριμάσει από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η μελέτη του έργου της αποκατάστασης του Μεντρεσέ και του Ιουστινιάνειου Διατειχίσματος, εγκρίθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Ο μνημειακός πλούτος της Καστοριάς και ευρύτερα της Δυτικής Μακεδονίας προστατεύεται και αναδεικνύεται με εμφανώς αναπτυξιακό πρόσημο για την τοπική κοινωνία και οικονομία, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, σε μια περιοχή που αποτελεί αναδυόμενο προορισμό».

Το καθολικό της Μονής της Παναγίας Μαυριώτισσας, στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου της Καστοριάς, σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από την πόλη, χτίστηκε τον 11ο αιώνα. Είναι μονόχωρος ξυλόστεγος ναός, που καταλήγει στην ανατολική πλευρά του σε ημικυκλική, βαθμιδωτή κόγχη, ενώ στη δυτική πλευρά του διαμορφώνεται ευρύχωρος νάρθηκας. Στο νότιο τοίχο του προσαρμόστηκε το 16ο αιώνα το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Οι τοιχογραφίες, εξαιρετικής τέχνης και αισθητικής, χρονολογούνται στο τέλος του 12ου- αρχές του 13ου αιώνα, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες που βρίσκονται στο εξωτερικό τμήμα της νότιας όψης του μνημείου, οι οποίες χρονολογούνται περί το 1260 μ.Χ.

Στη Μονή της Παναγίας της Μαυριώτισσας, η μελέτη φωτισμού εκπονήθηκε βάσει των ακόλουθων παραμέτρων: Τη χρήση φωτιστικών σωμάτων που να εξυπηρετούν την αισθητική ανάδειξη του μνημείου, την οπτική λειτουργία και την οπτική άνεση χωρίς θάμβωση, την ευκολία εγκατάστασης και συντήρησης, την εξοικονόμηση ενέργειας με φωτιστικά σώματα και λαμπτήρες τελευταίας τεχνολογίας. Οι ανάγκες φωτισμού του έργου είναι ο εσωτερικός και εξωτερικός φωτισμός ανάδειξης του καθολικού της μονής και ο λειτουργικός φωτισμός του καθολικού για την πραγματοποίηση εκκλησιαστικών λειτουργιών. Ο προβλεπόμενος φωτισμός προσδίδει ευελιξία, παρέχοντας τη δυνατότητα συνδυασμών που θα εξυπηρετούν διαφορετικές, κατά περίπτωση, ανάγκες και συνολικά, πρόκειται για μία λιτή προσέγγιση ανάδειξης του μνημείου και των τοιχογραφιών του, που συνάδει τόσο με την αρχιτεκτονική του ταυτότητα όσο και με τη χρήση του ως θρησκευτικό κτήριο. Όσον αφορά στον εσωτερικό χώρο του καθολικού, εκτός από τις τοιχογραφίες, συμπληρωματικά στοιχεία ανάδειξης αποτελούν το ξυλόγλυπτο περίτεχνο τέμπλο, το Ιερό και η Αγία Τράπεζα. Ο εξωτερικός φωτισμός έχει στόχο την ανάδειξη των τοιχογραφιών που βρίσκονται στην όψη της κεντρικής εισόδου και θα ρυθμίζεται βάσει των εκάστοτε εποχικών και καιρικών αναγκών.

Ο Μεντρεσές (ιεροδιδασκαλείο) βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της χερσονήσου, στην οποία εντοπίζεται ο ιστορικός αστικός πυρήνας της πόλης της Καστοριάς, επί της οδού Διοικητηρίου. Οικοδομήθηκε, σύμφωνα με τις πηγές, στα μέσα του 18 ου αιώνα από τον Αχμέτ Πασά, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Καστοριά και είχε διατελέσει οικονομικός έφορος της πόλης. Το κτήριο, σύμφωνα με σχετική επιγραφή, επισκευάστηκε στα 1897, από τον Ζουλφικιάρ Μπέη. Η χρήση του κτιρίου ως ιεροδιδασκαλείου υπήρξε σύντομη. Στις αρχές του 20ου αιώνα λειτούργησε ως κέντρο του μονοπωλίου άλατος και άλλων προϊόντων, χρήση που επέφερε μετασκευές στο κτήριο. Μετασκευές πραγματοποιήθηκαν και επί ιταλικής κατοχής (1941-43), όταν το κτήριο μετατράπηκε σε παράρτημα των φυλακών. Απαλλοτριώθηκε από το ελληνικό κράτος το 1970. Το κτήριο παρουσιάζει την τυπική διάταξη των χώρων σε σχήμα Π, το οποίο εφάπτεται σε τμήμα του τείχους, γύρω από μια εσωτερική, περίστυλη αυλή. Ο αύλειος χώρος περιβάλλεται στις τρεις πλευρές από θολωτή στοά. Πίσω από τη στοά διατάσσονται 14 αίθουσες διδασκαλίας και προσευχής, και 8 κελιά των σπουδαστών. Οι προτεινόμενες επεμβάσεις επί του υφιστάμενου κελύφους του Μεντρεσέ επαναφέρουν το μνημείο στην αρχική του κατάσταση προς εξυπηρέτηση των νέων χρήσεων, με απώτερο στόχο την ανανέωση της λειτουργικότητάς του. Μαζί με το Ιουστινιάνειο Διατείχισμα θα καταστούν επισκέψιμα και θα αποκτήσουν νέα χρήση.

Το Ιουστινιάνειο Διατείχισμα, αποτελεί τη δυτική πλευρά του Μεντρεσέ. Στην άνω επιφάνειά του διακρίνονται ίχνη από τον περίδρομο του τείχους. Στο Διατείχισμα ανοίγονταν τρεις πύλες, μία κεντρική στην πλατεία Δαβάκη και από μία στη νότια και στη βόρεια πλευρά, με τετράγωνους πύργους. Στην εξωτερική πλευρά του διαμορφώνεται κυκλικός πύργος, κατασκευασμένος ανεξάρτητα και σε επαφή με το τείχος. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εσωτερική αυλή θα λειτουργήσει ως υπαίθρια εκτόνωση του κτιριακού συγκροτήματος του Μεντρεσέ, προβλέπεται η πλακόστρωσή της, όπως ήταν αρχικά. Στο κέντρο της αυλής προτείνεται η ανακατασκευή του παλαιού, κυκλικού σιντριβανιού. Ως προς το Διατείχισμα, προτείνονται καθαρισμός, καθαίρεση αρμολογημάτων, τοπικές ανακτήσεις, ενώ επισκευαστικές εργασίες προβλέπονται και για το βυζαντινό πύργο.

«Ακυρώθηκε εξαιτίας ερμηνείας νομικής. Σύμφωνα με την ΕΑΔΗΣΥ η υπό ανάθεση σύμβαση εσφαλμένα χαρακτηρίστηκε σύμβαση έργου, καθώς πρόκειται για μεικτή σύμβαση έργου και προμήθειας. Η ΕΑΔΗΣΥ δεν έκρινε καθόλου επί των περιβαλλοντικών ζητημάτων, ούτε έκανε την παραμικρή νύξη για ανάγκη διασφάλισης ηπιότερης λύσης. Κατόπιν των ανωτέρω, ο διαγωνισμός στη Μονεμβασιά επαναπροκηρύσσεται κανονικά από τον Δήμο και το Υπουργείο Πολιτισμού και σε αυτή την περίπτωση έχει φροντίσει ώστε να μην υπάρχει περιβαλλοντικό αποτύπωμα αρνητικό στην ένταξη του έργου στο φυσικό και μνημειακό περιβάλλον της Μονεμβασιάς», διευκρίνισε.

Παράλληλα απάντησε και στις κατηγορίες που απευθύνονται προς τον Δήμο Μονεμβασίας, ο οποίος συμμετέχει στην υλοποίηση του έργου στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Πελοποννήσου, του Δήμου και του Αναπτυξιακού Οργανισμού Πάρνωνας Α.Ε. «H συμμετοχή του Δήμου στο εν λόγω έργο, είπε η κα. Μενδώνη, είναι κρίσιμη, καθώς πρόκειται για τον κατεξοχήν φορέα της τοπικής κοινωνίας, η οποία επανεξέλεξε, στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές, την ίδια Δημοτική Αρχή, ενώ γνώριζε το πρόγραμμά της και τα έργα της. Άρα, η τοπική κοινωνία στην πλειοψηφία της έχει εκφραστεί για το έργο. Το έργο το επικροτούν κατά πλειοψηφία οι κάτοικοι, οι δημότες και όχι ένας Σύλλογος Φίλων», κατέληξε.

Αναφερόμενη στο χαρακτηρισμό του έργου ως «φαραωνικού», αναρωτήθηκε αν η ερωτώσα έχει ιδία αντίληψη περί τίνος πρόκειται. «Και έρχεστε και μας λέτε ότι εκεί που θα μπει το αναβατόριο, το οποίο είναι «φαραωνικό»… Μα το έχετε δει; Έχετε δει καθόλου για τι πρόκειται για να το ονομάζετε έτσι όποιοι το ονομάζουν; Ότι θα καταστραφεί το τείχος της Μονεμβασιάς. Τι είναι αυτά τα πράγματα; Ποιοι είναι αυτοί που τα λένε; Θα σας παραπέμψω λίγα χρόνια πριν, όταν γινόταν το μεγάλο έργο της αναστήλωσης και αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας, είχε τοποθετηθεί εργοταξιακό αναβατόριο. Είναι πεποίθηση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι η καθολική προσβασιμότητα βρίσκεται στον πυρήνα της δημοκρατίας. Ας μην το ξεχνάμε αυτό και μην το περιορίζουμε στα λόγια».

Τα εμβληματικά μνημεία της Άνω Πόλης της Μονεμβασιάς, δηλαδή το συγκρότημα της κεντρικής πύλης με τον ανώνυμο κοντινό ναό, οι δύο οικίες και το δίκτυο των δρόμων, το οποίο συνδέει την πύλη με το λαμπρότερο βυζαντινό μνημείο της Μονεμβασιάς, τον ναό της Αγίας Σοφίας – το σημαντικότερο μνημείο της Μονεμβασιάς είναι αυτός ο ναός που βρίσκεται στην Άνω Πόλη.

«Για την αποκατάσταση της Άνω Πόλης, το Υπουργείο Πολιτισμού έχει διαθέσει 3.000.000 ευρώ σε προηγούμενη προγραμματική περίοδο και σήμερα η προσβασιμότητα σε αυτά είναι εξαιρετικά περιορισμένη, καθώς επιτελείται αποκλειστικά από την Κάτω Πόλη μέσω ενός εξαιρετικά ολισθηρού καλντεριμιού. Το μονοπάτι αυτό είναι πιο επικίνδυνο στην κατάβασή του. Επομένως είναι απολύτως ακατάλληλο για άτομα μεγάλης ηλικίας, για άτομα με αναπηρία και γενικά για εμποδιζόμενα άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας. Αυτό λοιπόν έθετε αυτομάτως το πρόβλημα για το οποίο έπρεπε να βρούμε λύση».

Στη συνέχεια, η κα. Μενδώνη συσχέτισε το θόρυβο για το αναβατόριο της Μονεμβασιάς με τον αντίστοιχο θόρυβο για το αναβατόριο της Ακρόπολης. «Μιλάτε για καταστροφή του βόρειου τείχους της Μονεμβασιάς. Τα ίδια λέγατε και για την Ακρόπολη», είπε η Υπουργός, ζητώντας να περιβάλλονται με εμπιστοσύνη οι αρμόδιες υπηρεσίες, που είναι υπεύθυνες για την ασφάλεια και την προσβασιμότητα στο έργο: «Πιστεύετε ότι αν υπήρχαν θέματα ασφαλείας δεν θα τα είχαν δει και οι υπηρεσιακοί παράγοντες, οι μηχανικοί του Υπουργείου Πολιτισμού θα έβαζαν τις υπογραφές τους για ένα έργο το οποίο θα ήταν έτσι κι έτσι, γιατί κάποιος τους είπε να το κάνουν έτσι κι έτσι; Τι είναι αυτά τα πράγματα; Έχετε εμπιστοσύνη στους δημόσιους λειτουργούς ή δεν έχετε; Έχετε εμπιστοσύνη στην ποιότητα των έργων που εκτελεί η αρχαιολογική υπηρεσία ή δεν έχετε;

Η Υπουργός Πολιτισμού αναφέρθηκε και στην πεποίθηση «της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι η καθολική προσβασιμότητα βρίσκεται στον πυρήνα της Δημοκρατίας», μια αρχή που υπαγορεύει και την ανάγκη του έργου στη Μονεμβασιά. Επ' αυτού, η Λίνα Μενδώνη σημείωσε στη δευτερολογία της:

«Αυτό το οποίο εγώ αντιλαμβάνομαι είναι ότι ναι μεν στα λόγια θέλουμε την προσβασιμότητα, αλλά τι είναι αυτό που έγινε μέχρι πριν από τεσσεράμισι χρόνια για την ουσιαστική προσβασιμότητα όλων των συμπολιτών μας και των συνανθρώπων μας στον πολιτισμό; Σχεδόν τίποτα. Αυτό το οποίο γίνεται για να μπορέσουν οι άνθρωποι με φυσικές αδυναμίες να απολαμβάνουν τα πολιτιστικά αγαθά όπως και όλοι εμείς γίνεται τα τελευταία τεσσεράμισι χρόνια. Αυτή είναι η πολιτική του Υπουργείου Πολιτισμού, αυτή είναι η πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αυτή την πολιτική θα συνεχίσουμε να υλοποιούμε».

Κλείνοντας, αναφέρθηκε στην παρέμβαση της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία, το Τριτοβάθμιο Όργανο στο Συμβούλιο της Επικρατείας, καταθέτοντας στα πρακτικά και την επιστολή που έστειλε στο Υπουργείο Πολιτισμού η οποία εκφράζει «την έντονη επιθυμία του αναπηρικού κινήματος της χώρας για τη διασφάλιση της πρόσβασης στο Κάστρο της Μονεμβασιάς και την τοποθέτηση αναβατορίου αντίστοιχου με αυτό που τοποθετήθηκε στο Βράχο της Ακρόπολης. Η χρήση παρόμοιων εξοπλισμών είναι απόλυτα αναγκαία για να επιτευχθεί με ασφάλεια η πρόσβαση των επισκεπτών με αναπηρία στο Κάστρο».

Η αντιπλημμυρική προστασία του Δίου εντάσσεται στο εθνικό σχέδιο δράσης του Υπουργείου Πολιτισμού, που αφορά στην προστασία σημαντικών αρχαιολογικών χώρων και μνημείων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 30.000.000 ευρώ.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η εκδήλωση πλημμυρών, που από την αρχαιότητα απειλούσαν το Δίον, προκαλεί διαβρώσεις και σταδιακά συνθήκες αστάθειας των δομικών στοιχείων και των φυσικών πρανών του αρχαιολογικού χώρου. Το Δίον εντάσσεται στους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους, στους οποίους το Υπουργείο Πολιτισμού πραγματοποιεί έργα προστασίας από τον κίνδυνο πλημμυρών ο οποίος εντείνεται λόγω και της κλιματικής κρίσης. Για το συγκεκριμένο έργο, προϋπολογισμού 2.250.000 ευρώ, αναζητήθηκαν λύσεις στο πλαίσιο του εθνικού σχεδίου δράσης του Υπουργείου Πολιτισμού για τη θωράκιση των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της χώρας από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης.

Μετά τη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου επί των οριστικών μελετών -τοπογραφικής, υδρογεωλογικής, υδραυλικής και της συμπληρωματικής υδραυλικής μελέτης διευθέτησης του ποταμού Βαφύρα- προχωρούμε στην υλοποίηση των αναγκαίων έργων συστηματικής παρακολούθησης και θωράκισης του αρχαιολογικού χώρου του Δίου. Με  τα έργα της αντιπλημμυρικής προστασίας, σε συνδυασμό με τα αυτά που είναι ήδη σε εξέλιξη για την ανάδειξη μνημείων στην Αρχαία Αγορά, την βελτίωση των υποδομών στο Αρχαίο Θέατρο, τη μελέτη για τον εκσυγχρονισμό του Αρχαιολογικού Μουσείου και την ανακαίνιση από τον ΟΔΑΠ του κτηρίου της εισόδου-πωλητηρίου-αναψυκτήριου, στον αρχαιολογικό χώρο, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 3.000.000 ευρώ, προστατεύουμε και αναβαθμίζουμε συνολικά ένα μείζονα αρχαιολογικό χώρο της Μακεδονίας».

Η μελέτη -τοπογραφική, υδρογεωλογική, υδραυλική- της τάφρου του Βαφύρα εκτελέστηκε σε δύο στάδια: Το πρώτο αφορούσε τον υδραυλικό έλεγχο ​ανομοιόμορφης ροής για την επάρκεια της υφιστάμενης τάφρου. Το δεύτερο αφορούσε στην υδραυλική μελέτη διευθετήσεων και διαμορφώσεων του Βαφύρα και στον υπολογισμό της παροχετευτικότητας της υφιστάμενης τάφρου Βαρικού – Μαλαθριάς στο τμήμα της που βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου- σε μήκος περίπου 2 χλμ.- και στις απαιτούμενες τοπικές διευθετήσεις και διαμορφώσεις της τάφρου για την προστασία του αρχαιολογικού χώρου. Σχετικά με την περιοχή των δυο ιερών, της Ίσιδος και Υψίστου Διός, εξετάστηκε ο αποκλεισμός τους από τον Βαφύρα προτείνοντας την κατασκευή αναχωμάτων, μεταξύ των ιερών και της κοίτης του ποταμού, με τρόπο που να είναι αισθητικά και αρχαιολογικά αποδεκτός.

Ως προς τα έργα διευθέτησης, για την άρση της πλημμυρικής ανεπάρκειας που παρατηρείται στην τάφρο του Βαφύρα, προτείνεται έργο διακοπής της ροής, κάτω από τοπική οδό, προ της συμβολής της τάφρου Καρίτσας με το ρέμα. Προβλέπεται κατασκευή τοιχίου αντιστήριξης, κάθετα στη ροή, το οποίο θα διακόπτει τη ροή υδάτων προς τα κατάντη και εντός του αρχαιολογικού χώρου. Η επέμβαση θα συνδυαστεί με κατάλληλο έργο εκτροπής των απορροών της τάφρου Καρίτσας προς κατάλληλο αποδέκτη. Για την προστασία του αρχαίου τείχους από πλημμυρικά φαινόμενα έχει ήδη εκπονηθεί μελέτη για την όδευση της τάφρου εκτροπής του ρέματος Ουρλιά και επεμβάσεων προστασίας.

Η παρουσία κατά την αρχαιότητα του πλωτού ποταμού Βαφύρα αποτελούσε το φυσικό ανατολικό όριο της πόλης του Δίου, παρέχοντας διέξοδο προς τη θάλασσα, δυνατότητα ενασχόλησης με το εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Η περιοχή ήταν γνωστή, από τότε, για τις πηγές που ανάβλυζαν, οι οποίες σε συνδυασμό με τους χειμάρρους που εκκινούσαν από τους πρόποδες του Ολύμπου, τροφοδοτούσαν τον Βαφύρα. Οι μετατοπίσεις της κοίτης και η υπερχείλιση του ποταμού δημιουργούσαν συνθήκες εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων. Σήμερα στην περιοχή υφίσταται η τεχνητή τάφρος Βαρικού – Μαλαθριάς (Βαφύρας), η οποία, κατά θέσεις, ακολουθεί ή αποκλίνει από την κοίτη του ποταμού της αρχαιότητας. Στην τάφρο η οποία κατασκευάστηκε το 1951 με σκοπό την αποστράγγιση της ευρύτερης περιοχής, συμβάλλει ο χείμαρρος Ουρλιάς, στα βόρεια του αρχαιολογικού χώρου και πριν την είσοδο του σε αυτόν.

Η έκθεση των 161 τεχνουργημάτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού εκτίθενται στη μεγάλη αίθουσα του Μουσείου με την επιγραφή: «Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Πολιτισμού & Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Αθήνας, Δάνειο Κυκλαδικής Τέχνης στο ΜΕΤ».

Πρόκειται για το σύνολο των έργων του Κυκλαδικού Πολιτισμού (ειδώλια, καντήλες κ.λ.π.) κυκλαδικών ειδωλίων, τα οποία είχαν παρανόμως εξαχθεί και επιστρέφουν στην χώρα που τα δημιούργησε, με μία παραδειγματική Συμφωνία, η οποία κυρώθηκε με τον νόμο 4968/2022, καθιστώντας το ελληνικό κράτος αποκλειστικό ιδιοκτήτη τους. Η πρώτη έκθεση σε διεθνές επίπεδο 15 εμβληματικών ειδωλίων της Συλλογής έγινε, όπως προέβλεπε η συμφωνία, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, τον Νοέμβριο 2022, για ένα έτος, με τίτλο «Γυρισμός. Κυκλαδικοί Θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής». ​

Η έκθεση του συνόλου των 161 αρχαιοτήτων, που αποτελούσαν τη συλλογής Στερν, παρουσιάζεται εμβληματικά στην πρώτη μεγάλη αίθουσα του Μητροπολιτικού Μουσείου, ως εισαγωγή στην πτέρυγα του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Για πρώτη φορά μία έκθεση τεχνουργημάτων άλλης χώρας παρουσιάζεται μαζί με τη μόνιμη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου.

Τα εγκαίνια της έκθεσης τελέστηκαν στο Great Hall του ΜΕΤ, παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, της πρέσβεως της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον Κατερίνας Νασίκα, εκπροσώπων της Ελληνικής Ομογένειας, καθώς και προσωπικοτήτων από τον πνευματικό, καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό κόσμο της Νέας Υόρκης. Χαιρετισμό απηύθυνε μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, o Διευθύνων Σύμβουλος του Μητροπολιτικού Μουσείου Max Hollein, ο Διευθυντής της Συλλογής Ελληνορωμαϊκών Αρχαιοτήτων Sean Hemingway και ο συλλέκτης Leonard Stern.

Η Λίνα Μενδώνη στην ομιλία της σημείωσε ότι «Ο επαναπατρισμός αρχαιοτήτων που ανήκουν στην Ελλάδα αλλά βρίσκονται σήμερα στο εξωτερικό, αποτελεί ζήτημα εθνικής σημασίας και υψηλής πολιτικής προτεραιότητας για το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η διεθνής συνεργασία και οι συνέργειες μέσω διμερών και πολυμερών συμφωνιών για τον σκοπό αυτόν υποστηρίζονται και επιδιώκονται πάντα. Ωστόσο κάθε περίπτωση επαναπατρισμού είναι μοναδική. Στην περίπτωση της συλλογής Leonard Stern, της σημαντικότερης ιδιωτικής συλλογής κυκλαδικών αρχαιοτήτων διεθνώς, η συνήθης τακτική του Υπουργείου για εξωδικαστική διευθέτηση της διεκδίκησης υπαγορεύτηκε στην πραγματικότητα από την παντελή έλλειψη υποστηρικτικών στοιχείων. Όπως εξακριβώθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου, καμία από τις 161 αρχαιότητες δεν έχει ποτέ καταγραφεί ως κλεμμένη και επίσης δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή οποιαδήποτε ενδεικτική πληροφορία για το πότε και πώς ανακαλύφθηκαν και εξήχθησαν από την ελληνική επικράτεια ή για τη διαδρομή και την τύχη τους μέχρι να φτάσουν στη Νέα Υόρκη»

Η Υπουργός Πολιτισμού επεσήμανε ότι: «Στις πολιτικές μας προτεραιότητες είναι η παρουσία ελληνικών αρχαιοτήτων και έργων τέχνης στα μουσεία όλου του κόσμου με βάση τις ηθικές αρχές της απόκτησής τους. Διεκδικούμε τον επαναπατρισμό όλων των έργων που έχουν παρανόμως εξαχθεί από την πατρίδα μας και έχουν παρανόμως διακινηθεί, βάσει των διεθνών  συμβάσεων. Η Ελλάδα διεκδικεί την επιστροφή και την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα. Το ελληνικό αίτημα υποστηρίζεται από αδιαμφισβήτητα ιστορικά, επιστημονικά, νομικά και ηθικά επιχειρήματα. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια ευρύτερη και οικουμενική διάσταση. Σε αντίθεση με άλλα κλεμμένα έργα τέχνης και μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που υφίστανται αυτόνομα, ιστάμενα αυτοτελώς και ανεξάρτητα από το άμεσο περιβάλλον τους, τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι οργανικά και αναπόσπαστα μέρη ενός στιβαρού αρχιτεκτονήματος, μιας συμπαγούς καλλιτεχνικής δημιουργίας, μαζί με την οποία αποτελούν ενιαίο και αδιάσπαστο φυσικό, αισθητικό και εννοιολογικό σύνολο».

Από σήμερα το επιστημονικό και το ευρύ κοινό έχει την δυνατότητα να μελετήσει και απολαύσει τα σπουδαία τέχνεργα που δημιουργήθηκαν στις Κυκλάδες και χρονολογούνται στην πρωτοκυκλαδική περίοδο, στην 3η χιλιετία π.Χ.

Στα εκθέματα περιλαμβάνονται ορισμένες πρώιμες μορφές της Νεολιθικής περιόδου, καθώς και οι μείζονες τύποι κυκλαδικών ειδωλίων (βιολόσχημα, Πλαστηρά, υβριδικά, Λούρου, προκανονικά και κανονικά με παραλλαγές όπως τύπου Καψάλων, Πρώιμα και όψιμα Σπεδού, Δωκαθισμάτων και Κουμάσας), μεγάλου μεγέθους μαρμάρινα ειδώλια αλλά και σπάνιοι τύποι, όπως διπλά ειδώλια του τύπου πρώιμου Σπεδού, καθώς και μεταλλικά αντικείμενα, όπως μία μεγάλη μπρούτζινη αξίνη και ένα ζεύγος βραχιολιών. Τα ειδώλια κυμαίνονται από μικρογραφικά έως το μεγάλο άγαλμα γυναίκας, ένα από τα ελάχιστα έργα κυκλαδικής μνημειακής γλυπτικής που συγκρίνεται με τα αντίστοιχα που βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Μεταξύ άλλων εκτίθενται και μερικά πήλινα αγγεία όπως ένα  τηγανόσχημο σκεύος, και πολλά ακέραια μαρμάρινα αγγεία, όπως φιάλες, λεκάνες, κύπελλα, παλέττες και οι χαρακτηριστικές «καντήλες» αλλά και μία μοναδική πυξίδα από χλωριτικό σχιστόλιθο, της ιδίας περιόδου.

Πέραν, της Συμφωνίας, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού, του Μητροπολιτικού Μουσείου και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, περιλαμβάνονται σημαντικές ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, καθώς και δράσεις για την μελέτη και προβολή του εμβληματικού πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως υποτροφίες σε Έλληνες επιστήμονες –η πρώτη προβλέπεται να προκηρυχθεί τον Σεπτέμβριο 2024- διοργάνωση διεθνούς αρχαιολογικού Συμποσίου, για να εξεταστούν και θέματα προέλευσης και αυθεντικότητας των κυκλαδικών ειδωλίων που δεν προέρχονται από ανασκαφικές έρευνες.

Τα ανωτέρω συμπληρώνουν το ευρύτερο και ολοκληρωμένο σχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού για την έρευνα και ανάδειξη των κυκλαδικών αρχαιοτήτων, το οποίο περιλαμβάνει την ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου Κυκλαδικού Πολιτισμού στην Νάξο, έργο το οποίο είναι σε εξέλιξη από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, με πόρους από το ΕΣΠΑ και ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2026, καθώς και την ίδρυση και λειτουργία του Κέντρου Μελέτης του Κυκλαδικού Πολιτισμού ως παραρτήματος του εν λόγω Μουσείου.

Στόχος της ίδρυσης και λειτουργίας του εργαστηρίου μελέτης και συντήρησης του Κέντρου Μελέτης είναι η ουσιαστική και εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των αρχαίων υλικών, με ταχεία και άμεση λήψη αξιόπιστων και βαθμονομημένων αναλύσεων και αποτελεσμάτων. Τα δεδομένα των ερευνών θα συμβάλλουν στην επαρκή και ασφαλή υλοποίηση των επεμβάσεων συντήρησης επί των αρχαιοτήτων, ενώ ταυτόχρονα θα έχουν καθοριστική συμβολή στην επίλυση ζητημάτων σχετικών με την αυθεντικότητα και την προέλευση των αντικειμένων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, που απασχολεί την διεθνή επιστημονική κοινότητα και τα μουσεία σε όλο τον κόσμο.

Η υπουργός αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων στα Γλυπτά του Παρθενώνα, όπως έκανε στον χαιρετισμό του και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.

Η κ. Μενδώνη στην ομιλία της ανέφερε ότι «ο επαναπατρισμός αρχαιοτήτων που ανήκουν στην Ελλάδα αλλά βρίσκονται σήμερα στο εξωτερικό, αποτελεί ζήτημα εθνικής σημασίας και υψηλής πολιτικής προτεραιότητας για το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Η διεθνής συνεργασία και οι συνέργειες μέσω διμερών και πολυμερών συμφωνιών για τον σκοπό αυτόν υποστηρίζονται και επιδιώκονται πάντα. Ωστόσο κάθε περίπτωση επαναπατρισμού είναι μοναδική.

Στην περίπτωση της συλλογής Leonard Stern, της σημαντικότερης ιδιωτικής συλλογής κυκλαδικών αρχαιοτήτων διεθνώς, η συνήθης τακτική του Υπουργείου για εξωδικαστική διευθέτηση της διεκδίκησης υπαγορεύτηκε στην πραγματικότητα από την παντελή έλλειψη υποστηρικτικών στοιχείων.

Όπως εξακριβώθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου, καμία από τις 161 αρχαιότητες δεν έχει ποτέ καταγραφεί ως κλεμμένη και επίσης δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή οποιαδήποτε ενδεικτική πληροφορία για το πότε και πώς ανακαλύφθηκαν και εξήχθησαν από την ελληνική επικράτεια ή για τη διαδρομή και την τύχη τους μέχρι να φτάσουν στη Νέα Υόρκη».

Και στη συνέχεια συμπλήρωσε: «Στις πολιτικές μας προτεραιότητες είναι η παρουσία ελληνικών αρχαιοτήτων και έργων τέχνης στα μουσεία όλου του κόσμου με βάση τις ηθικές αρχές της απόκτησής τους. Διεκδικούμε τον επαναπατρισμό όλων των έργων που έχουν παρανόμως εξαχθεί από την πατρίδα μας και έχουν παρανόμως διακινηθεί, βάσει των διεθνών συμβάσεων. 

Η Ελλάδα διεκδικεί την επιστροφή και την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα.

Το ελληνικό αίτημα υποστηρίζεται από αδιαμφισβήτητα ιστορικά, επιστημονικά, νομικά και ηθικά επιχειρήματα. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια ευρύτερη και οικουμενική διάσταση.

Σε αντίθεση με άλλα κλεμμένα έργα τέχνης και μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που υφίστανται αυτόνομα, ιστάμενα αυτοτελώς και ανεξάρτητα από το άμεσο περιβάλλον τους, τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι οργανικά και αναπόσπαστα μέρη ενός στιβαρού αρχιτεκτονήματος, μιας συμπαγούς καλλιτεχνικής δημιουργίας, μαζί με την οποία αποτελούν ενιαίο και αδιάσπαστο φυσικό, αισθητικό και εννοιολογικό σύνολο».

Ολόκληρη η ομιλία της Υπουργού Πολιτισμού στο Metropolitan Museum of Art

Ο επαναπατρισμός αρχαιοτήτων που ανήκουν στην Ελλάδα αλλά βρίσκονται σήμερα στο εξωτερικό αποτελεί ζήτημα εθνικής σημασίας και υψηλής πολιτικής προτεραιότητας για το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η διεθνής συνεργασία και οι συνέργειες μέσω διμερών και πολυμερών συμφωνιών για τον σκοπό αυτόν πάντα υποστηρίζονται και επιδιώκονται, ωστόσο κάθε περίπτωση επαναπατρισμού είναι μοναδική.

Στην περίπτωση της συλλογής Leonard Stern, της σημαντικότερης ιδιωτικής συλλογής κυκλαδικών αρχαιοτήτων διεθνώς, η συνήθης τακτική του Υπουργείου για εξωδικαστική διευθέτηση της διεκδίκησης υπαγορεύτηκε στην πραγματικότητα από την παντελή έλλειψη υποστηρικτικών στοιχείων. Όπως εξακριβώθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου, καμία από τις 161 αρχαιότητες δεν έχει καταγραφεί ποτέ ως κλεμμένη και επίσης δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή οποιαδήποτε ενδεικτική πληροφορία για το πότε και πώς ανακαλύφθηκαν και εξήχθησαν από την ελληνική επικράτεια ή για τη διαδρομή και την τύχη τους μέχρι να φτάσουν στη Νέα Υόρκη.

Η ιστορική και πρωτοποριακή Συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού, του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, η οποία κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο τον Σεπτέμβριο του 2022, συνιστά ένα υποδειγματικό αποτέλεσμα συνεργασίας. Η Συμφωνία αυτή αναγνώρισε επίσημα ότι και οι 161 αρχαιότητες του κυκλαδικού πολιτισμού που απαρτίζουν τη συλλογή Leonard N. Stern αποτελούσαν ανέκαθεν νόμιμη ιδιοκτησία της Ελλάδας, στην οποία θα επιστρέψουν σταδιακά σε διάστημα εικοσιπέντε ετών.

Η παρουσίαση δεκαπέντε εξ αυτών των αρχαιοτήτων — για πρώτη φορά σε διεθνές κοινό — στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα στο πλαίσιο της έκθεσης «Γυρισμός. Κυκλαδικοί Θησαυροί στο Ταξίδι της Επιστροφής» πριν από μερικούς μήνες, εκπλήρωσε τον πρώτο όρο της Συμφωνίας. Σήμερα χαιρετίζουμε την έκθεση και των 161 αρχαιοτήτων στο Μητροπολιτικό Μουσείο, ως δάνειο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η έκθεση αυτή θα προβάλλει τις Κυκλάδες, το Αιγαίο και την Ελλάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την οριστική επιστροφή των αντικειμένων στον τόπο προέλευσής τους και στο φυσικό τους περιβάλλον. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Leonard Stern για την απόφασή του να αποχωριστεί τη συλλογή του. Δεν ήταν εύκολη απόφαση για έναν συλλέκτη που αγαπάει με πάθος τα αντικείμενα της συλλογής του. Υποθέτω ότι σήμερα ο Leonard είναι εξαιρετικά ευτυχής που μοιράζεται τη θέα αυτών των αντικειμένων με τους χιλιάδες επισκέπτες του Μητροπολιτικού Μουσείου, με την έγκριση της Ελληνικής Δημοκρατίας, της χώρας που τα δημιούργησε και στην οποία ανήκαν πάντα.

Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον Max Hollein, τη Marina Kellen French Διευθύντρια και Διευθύνουσα Σύμβουλο του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης, και τους συναδέλφους τους -ιδιαίτερα τον Δρα Seán Hemingway- για την εποικοδομητική συνεργασία. Η Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου και η ομάδα της συνέβαλαν επίσης στην επιτυχή έκβαση τόσο της Συμφωνίας, όσο και της έκθεσης «Γυρισμός». Επιπλέον, οφείλω να ευχαριστήσω την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του Υπουργείου Πολιτισμού Βασιλική Παπαγεωργίου και τον Προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρη Αθανασούλη για την ουσιαστική συμβολή τους. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου στη Ντέττυ Γκαράνη, μέλος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία εργάστηκε ακούραστα καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου.

Στις πολιτικές μας προτεραιότητες είναι η παρουσία ελληνικών αρχαιοτήτων και έργων τέχνης στα μουσεία όλου του κόσμου με βάση τις ηθικές αρχές της απόκτησής τους. Διεκδικούμε τον επαναπατρισμό όλων των έργων που έχουν παρανόμως εξαχθεί από την πατρίδα μας και έχουν παρανόμως διακινηθεί με βάση τις διεθνείς συμβάσεις.

Η Ελλάδα διεκδικεί την επιστροφή και την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα. Το ελληνικό αίτημα υποστηρίζεται από αδιαμφισβήτητα ιστορικά, επιστημονικά, νομικά και ηθικά επιχειρήματα. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια ευρύτερη και οικουμενική διάσταση. Σε αντίθεση με άλλα κλεμμένα έργα τέχνης και μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που υφίστανται αυτόνομα, ιστάμενα αυτοτελώς και ανεξάρτητα από το άμεσο περιβάλλον τους, τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι οργανικά και αναπόσπαστα μέρη ενός στιβαρού αρχιτεκτονήματος, μιας συμπαγούς καλλιτεχνικής δημιουργίας, μαζί με την οποία αποτελούν ενιαίο και αδιάσπαστο φυσικό, αισθητικό και εννοιολογικό σύνολο.

Η Συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού, του Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα στέλνει ένα ισχυρό συμβολικό μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα με εξωστρεφή και δυναμική μουσειακή πολιτική που αναδεικνύει και προβάλλει την πολιτιστική της κληρονομιά σε ένα διαρκώς διευρυνόμενο διεθνές κοινό.

Το τέμενος Ισκεντέρ Μπέη κτίστηκε γύρω στο 1510-1511 από το δισέγγονό του Γαζή Εβρενός, τον Ισκεντέρ Μπέη. Πρόκειται για ένα μεγάλων διαστάσεων κτήριο με κάτοψη σχήματος «Τ». Αποτελείται από τετράγωνη ευρύχωρη αίθουσα προσευχής, στεγασμένη αρχικά με τρούλο, στην οποία εφάπτεται επιμήκης τριμερής χώρος που στεγάζεται με τρούλο και τεταρτοσφαίρια.

Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού: «Το Τέμενος Μεζά ή Ισκεντέρ Μπέη είναι ένα από τα επιβλητικότερα οθωμανικά κτήρια των Γιαννιτσών, ενώ συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων οθωμανικών μνημείων των Βαλκανίων. Ευχαριστώ την Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας και ιδιαίτερα τον Διευθύνοντα Σύμβουλο Παύλο Μυλωνά για τη γενναιόδωρη απόφαση να παραχωρήσουν το μνημείο, άνευ ανταλλάγματος, στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Με την ολοκλήρωση της δωρεάς ανοίγει ο δρόμος για την αποκατάσταση, την προστασία, την ανάδειξη  και την ένταξή του  μνημείου στην πολιτιστική ζωή της πόλης.

Μετά την αποκατάσταση και την απόδοση στο κοινό ως επισκέψιμου μνημείου του Μαυσωλείου του Γαζή Εβρενός την ολοκλήρωση των μελετών για την συντήρηση και αποκατάσταση της παλαιάς Μητρόπολης των Γιαννιτσών –προκειμένου να ενταχθεί σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα- έρχεται η σειρά της εκπόνησης των μελετών για την αποκατάσταση του Τεμένους, προκειμένου να αποτελέσει χώρο εκθέσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων».

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας Παύλος Μυλωνάς δήλωσε: «Στο πλαίσιο της άριστης συνεργασίας μας με το Υπουργείο Πολιτισμού, προχωρήσαμε στη δωρεά του παλαιού Τεμένους Ισκεντέρ Μπέη στα Γιαννιτσά, ενός εκ των παλιότερων ιστορικών διατηρητέων Οθωμανικών Μνημείων εκτός Τουρκίας.

Η συγκεκριμένη δωρεά είναι σε πλήρη εναρμόνιση με τους στόχους του χορηγικού προγράμματος της Εθνικής Τράπεζας για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας. Στην απόφασή μας αυτή συντέλεσε και η πρόθεση του Υπουργείου Πολιτισμού να προβεί στη συντήρηση και αποκατάσταση του Τεμένους ως ιστορικό μνημείο».

Το τέμενος είχε υποστεί σοβαρές βλάβες κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στα μέσα του προηγούμενου αιώνα είχε μετατραπεί σε εκκοκκιστήριο βάμβακος. Σταδιακά, περιφερικά του μνημείου, προστέθηκε σειρά αυθαίρετων οικοδομημάτων, που αλλοίωσαν σε πολύ μεγάλο βαθμό την αρχική μορφή και φυσιογνωμία του.

Με αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού το τέμενος έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με περιβάλλοντα χώρο τα όρια του οικοδομικού τετραγώνου στο οποίο εντάσσεται. Σε κάθε περίπτωση προστατεύεται αυτοδικαίως από το ν. 4858/2021 «Περί Προστασίας των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς».

Η Ιλίνσκαγια ήταν απόφοιτος του Τμήματος Κλασσικής Φιλολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου Μ.Β. Λομονόσοφ της Μόσχας και σύζυγος του συγγραφέα Μήτσου Αλεξανδρόπουλου.

Το ερευνητικό της ενδιαφέρον επικεντρώθηκε από πολύ νωρίς στην νεοελληνική και τη ρωσική φιλολογία. Εργάστηκε ως ερευνήτρια του Ινστιτούτου Σλαβικών και Βαλκανικών Μελετών της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Το 1971 υποστήριξε τη διατριβή της με τίτλο «Συμβολή στη μελέτη της μεταπολεμικής ποίησης στην Ελλάδα. Η μοίρα μιας γενιάς.»

Υπήρξε η πρώτη επαγγελματίας φιλόλογος-νεοελληνίστρια που ασχολήθηκε με τη μετάφραση και έκδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας για το ρωσικό αναγνωστικό κοινό, και, για πάνω από 60 χρόνια είχε συνδέσει το όνομά της με την ουσιαστική και γόνιμη μελέτη και παρουσίαση της ελληνικής λογοτεχνίας στη Ρωσία και στην πρώην ΕΣΣΔ: πρωτοπαρουσίασε τον Καβάφη (1967), συστηματοποίησε την παρουσίαση του Ρίτσου, ανθολόγησε ελληνική ποίηση και διηγήματα, παρουσίασε μυθιστορήματα, έγραψε σειρά επιστημονικών έργων (μονογραφίες, άρθρα, επιστημονικές ανακοινώσεις) πάντα με θέμα τη νεοελληνική λογοτεχνία.

Ως επιμελήτρια εκδόσεων συνεργάστηκε με τους περισσότερους από τους ήδη γνωστούς μεταφραστές, εκπαίδευσε την επόμενη γενιά νεότερων μεταφραστών που έχουν αναλάβει σήμερα τη σκυτάλη, κίνησε το ενδιαφέρον μεγάλων Ρώσων ποιητών, ιδιαιτέρως του Νομπελίστα Ιωσήφ Μπρόντσκι, για τη νεοελληνική λογοτεχνία (κυρίως προς τον Καβάφη), και δημοσίευσε σειρά, κλασσικών σήμερα, μεταφράσεων, Νεοελλήνων λογοτεχνών, και ιδίως ποιητών όλων των γενεών, πρωτοπαρουσιάζοντάς τους στα ρωσικά (Α. Κάλβος, Κ.Π. Καβάφης, Κ. Καρυωτάκης, Γρ. Ξενόπουλος, Μ. Αλεξανδρόπουλος, Γ. Ρίτσος, Ν. Βρεττάκος, Α. Τερζάκης, Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης, Μ. Αναγνωστάκης, Μ. Σαχτούρης, Ε. Κακναβάτος, Β. Βασιλικός, Τ. Πατρίκιος, Γ. Δάλλας, Λ. Πούλιος, Μ. Γκανάς, Γ. Μαρκόπουλος, Γ. Υφαντής, Κ. Δημουλά, Κ. Κύρου και πολλούς άλλους). Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι χάρη στην προσφορά της, ο ρωσόφωνος αναγνώστης σήμερα γνωρίζει τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, το Σεφέρη, το Ρίτσο, τον Ελύτη και τη μεταπολεμική γενιά των Νεοελλήνων ποιητών.

Το 1983 εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Εκλέχθηκε καθηγήτρια της νέας ελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Στην Ελλάδα εξέδωσε ως συγγραφέας και επιμελήτρια πολλά άρθρα και βιβλία, όπως: «Κ.Π. Καβάφης. Οι δρόμοι προς το ρεαλισμό στην ποίηση του 20ού αιώνα.» (Αθήνα 1983), «Μιχαήλ Λυκιαρδόπουλος. Ένας Έλληνας στο χώρο του ρωσικού συμβολισμού» (Αθήνα 1989), «Επισημάνσεις. Από την πορεία της ελληνικής ποίησης του 20ού αιώνα» (Αθήνα 1992), «Ο Κ.Π. Καβάφης και η ρωσική ποίηση του αργυρού αιώνα» (Αθήνα 1995), «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στον καθρέφτη της ρωσικής ποίησης» (Αθήνα 2001), «Κ.Π. Καβάφης, Άπαντα τα ποιήματα.» (Αθήνα 2003), «Ελληνορωσικά συναπαντήματα» (Αθήνα 2004), «Η ρωσική λογοτεχνία στην Ελλάδα. 19ος αιώνας» (Αθήνα 2006). Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με θέματα συγκριτικής ρωσικής και νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Μετά τη μόνιμη εγκατάστασή της στην Ελλάδα, συνέχισε να μεταφράζει και να παρουσιάζει στη σύγχρονη Ρωσία τη νεοελληνική λογοτεχνία. Εμβληματικότερο επίτευγμα της περιόδου αυτής υπήρξε η έκδοση του συνόλου του ποιητικού έργου του Κ.Π. Καβάφη στα ρωσικά (συμπεριλαμβανομένων των αποκηρυγμένων και ημιτελών ποιημάτων) το 2009, με βάση την ελληνική έκδοση του 2003.

Η Ιλίνσκαγια τιμήθηκε από την Ελληνική Πολιτεία με τα Παράσημα του Ταξιάρχη των Ταγμάτων της Τιμής (2007) και του Φοίνικος (2018).

Το μήνυμα της Λίνας Μενδώνη

Πληροφορούμενη τον θάνατο της Σόνιας Ιλίνσκαγια η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε:

Η Σόνια Ιλίνσκαγια, που «έφυγε» στις 19 Ιανουαρίου, είναι απώλεια για τα ελληνικά γράμματα. Ασχολήθηκε με τη νεοελληνική λογοτεχνία ,ενώ η διδακτορική της διατριβή αφορούσε στη μεταπολεμική ελληνική ποίηση. Χάρη στη Σόνια, οι Ρώσοι γνωρίζουν τη νεότερη ελληνική γραμματεία, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο, τον Ελύτη και τη μεταπολεμική γενιά των Νεοελλήνων ποιητών. Το 1983, εξελέγη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, φέρνοντας σε επαφή το ελληνικό βιβλιοφιλικό κοινό με τη ρωσική παραγωγή του 19ου αιώνα αλλά και τους Ρώσους ποιητές που ύμνησαν την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Τελευταία της συνεισφορά, η μετάφραση του συνόλου του ποιητικού έργου του Καβάφη στα ρωσικά. Η Σόνια Ιλίνσκαγια εργάστηκε με πάθος και αφοσίωση για την Ελλάδα που τόσο αγάπησε.

Την αποχαιρετώ με σεβασμό.

Όπως επισημαίνεται στη σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου, το Κέντρο Μελέτης Κυκλαδικού Πολιτισμού προβλέπεται να αντιμετωπίσει ολοκληρωμένα το θέμα της προέλευσης και της αυθεντικότητας των κυκλαδικών τέχνεργων, που απασχολεί την διεθνή επιστημονική κοινότητα και τα Μουσεία, σε όλο τον κόσμο, και αναμένεται να τύχει διεθνούς αναγνώρισης και αποδοχής.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη σε δήλωσή της αναφέρει ότι «ο εξαιρετικά μεγάλος αριθμός τέχνεργων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, που έχουν προέλθει από τις συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες των Εφορειών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, τους δύο τελευταίους αιώνες, διαθέτουν πλήρη τεκμηρίωση της προέλευσής του. Τα αντικείμενα αυτά φυλάσσονται στα τοπικά μουσεία των νησιών των Κυκλάδων, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και -κατά κύριο λόγο- στο Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού της Νάξου. Τα ευρήματα αποτελούν τα συγκριτικά δείγματα για την άντληση στοιχείων, που θα συμβάλλουν στην διεξαγωγή των πλέον αξιόπιστων αναλύσεων.

Τα δεδομένα που θα προκύψουν από τις τεχνολογικές αναλύσεις θα αξιοποιηθούν ως βάση για συγκριτικές μελέτες με τα πορίσματα αντίστοιχων αναλύσεων τέχνεργων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, που στερούνται ταυτότητας προέλευσης και βρίσκονται σε Μουσεία και Συλλογές και είτε έχουν κατασχεθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό,  είτε  έχουν επαναπατριστεί τα τελευταία χρόνια. Η διαδικασία αυτή θα συμβάλλει ουσιαστικά στην πιστοποίηση και τεκμηρίωση ή μη της γνησιότητάς τους, ενώ θα εμπλουτίσει τα δεδομένα για την ακριβή τους προέλευση. Το Κέντρο θα συγκροτηθεί άμεσα και οι πρώτες δράσεις του, όπως η ψηφιακή βάση δεδομένων, προγραμματίζεται να ξεκινήσουν το β΄ εξάμηνο του 2024».

Το Κέντρο θα περιλαμβάνει :

• Δημιουργία κεντρικού αναλυτικού εργαστηρίου μελέτης και συντήρησης αρχαιοτήτων.
  
  
• Βιβλιοθήκη εξειδικευμένη στον Κυκλαδικό Πολιτισμό.
  
  
• Ψηφιακή βάση δεδομένων, στην οποία θα καταχωρούνται τα τέχνεργα του Κυκλαδικού Πολιτισμού με πλήρη καταγραφή της ταυτότητάς τους: Μουσείο ή Συλλογή που ανήκουν, προέλευση, αρχαιολογική τεκμηρίωση εμπλουτισμένη από τα πορίσματα των επιμέρους φυσικοχημικών αναλύσεων που θα πραγματοποιούνται στα εργαστήρια του Κέντρου ή και αλλού.

Το Υπουργείο Πολιτισμού διαθέτει -σε πρώτη φάση- χρηματοδότηση ύψους 400.000 από Εθνικούς Πόρους για τον εξοπλισμό του Κέντρου με τις απαραίτητες ηλεκτρονικές και ψηφιακές υποδομές του εργαστηρίου. Στο Κέντρο θα απασχολούνται αρχαιολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων, χημικοί, επιστήμονες πληροφορικής και κάθε άλλη ειδικότητα που κρίνεται αναγκαία. Η πλήρης ανάπτυξη της λειτουργίας των εργαστηριακών του υποδομών προγραμματίζεται να έχει ολοκληρωθεί έως το 2026.

Η συλλογή, η οποία καλύπτει ευρύ γεωγραφικό φάσμα, συγκροτείται από 3.745 νομίσματα αρχαίων ελληνικών, ελληνορωμαϊκών, ρωμαϊκών, υστερορρωμαικών, βυζαντινών και μεσαιωνικών νομισμάτων και αποτελεί δωρεά του Αναστάση Παπαληγούρα στο Νομισματικό Μουσείο.  

Η συλλογή μεταφέρθηκε στο Νομισματικό Μουσείο το 2019. Το 2023, με την ολοκλήρωση της ταύτισης, της καταγραφής και της φωτογραφικής τεκμηρίωσης των νομισμάτων, επιλέχθηκαν 99, αντιπροσωπευτικά των ιστορικών περιόδων, χρυσά και αργυρά νομίσματα και ένα αρχαίο δελφινόσχημο, τα οποία εκτίθενται.

Ανάμεσα στα νομίσματα, επισημαίνει στην ανακοίνωσή του το Υπουργείο Πολιτισμού, ξεχωρίζουν οι εκδόσεις αρχαίων ελληνικών πόλεων από τη Μαύρη Θάλασσα και τις εκβολές του Δούναβη έως τη Μικρά Ασία και την ηπειρωτική Ελλάδα, οι αργυρές κοπές των Μακεδόνων βασιλέων, τα δηνάρια και οι antoniniani με εικονιστικές κεφαλές Ρωμαίων αυτοκρατόρων, τα βυζαντινά υπέρπυρα της τελευταίας δυναστείας των Παλαιολόγων και τα αργυρά denier tournois της περιόδου της Φραγκοκρατίας.

Η Λίνα Μενδώνη στον χαιρετισμό της ανέφερε ότι «η πρώτη νομισματική συλλογή καταρτίζεται, πριν και από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, το 1829, από τον Ανδρέα Μουστοξύδη. Αυτός ο πυρήνας μεταφέρεται από την Αίγινα στην Αθήνα και με εντολή του Όθωνα, καλείται από το Μόναχο ειδικός νομισματολόγος, το 1833 και έτσι ξεκινά η δημιουργία αυτού, που σήμερα θεωρούμε όλοι αυτονόητο: Ένα νομισματικό μουσείο στην Ελλάδα, στην πόλη των Αθηνών. Το 1962, η Μάντω Οικονομίδου διευθύντρια τότε του Νομισματικού Μουσείου, πείθει τους πολιτικούς της προϊσταμένους και το Μουσείο αυτονομείται. Ακολουθεί από τότε τον δικό του εξαιρετικά θετικό και θαυμαστό δρόμο. Τον Δεκέμβριο του 1998, εγκαινιάζεται η μόνιμη έκθεσή του, σε αυτό το καταπληκτικό κτίριο, το οποίο η πολιτεία αποφάσισε ότι μπορεί και πρέπει να φιλοξενήσει τα χιλιάδες νομίσματα, τα οποία είχαν συγκεντρωθεί. Έτσι, σήμερα το Νομισματικό Μουσείο να αποτελεί τη μεγαλύτερη ίσως συλλογή αρχαίων ελληνικών νομισμάτων, και όχι μόνο, στον κόσμο». 

«Το να αποφασίσει» σημείωσε η Υπουργός, ένας συλλέκτης να δωρίσει τη συλλογή του, δεν είναι κάτι απλό. Ο συλλέκτης έχει ειδική σχέση με κάθε αντικείμενο της συλλογής του. Είναι ένα μέρος της προσωπικής του ζωής, της οικογένειάς του, θα έλεγα. Το να αποφασίσει ο συλλέκτης να δωρίσει τη συλλογή του θέλει γενναιότητα. Γιατί το βασικό χαρακτηριστικό των συλλεκτών είναι ότι πρωτίστως οι ίδιοι αγάλλονται με το να επικοινωνούν με τη συλλογή τους. Όσοι, όμως, αποφασίζουν να κάνουν αυτή την κίνηση, γνωρίζουν πάρα πολύ καλά ότι έτσι η συλλογή τους θα διατηρείται ενιαία -αυτό είναι η βασική αρχή για κάθε συλλογή, είτε αρχαίων και νεότερων πραγμάτων- και θα είναι εσαεί κτήμα όλου του κόσμου, των μελετητών πρωτίστως, του κοινού, το οποίο θα  έρθει να δει αυτό το περίεργο έργο, το ιστορικό τεκμήριο ή το έργο τέχνης, που είναι το νόμισμα. Ένα  νόμισμα είναι πολύ περισσότερο από την οικονομική και ανταλλακτική του αξία. Ίσως, είναι από τα σημαντικότερα τέχνεργα, καθώς στον εμπροστότυπο και στον οπισθότυπό του έχουν απεικονιστεί έργα εξέχουσας τέχνης. Υπάρχουν πορτρέτα ηγεμόνων, που σώζονται αποκλειστικά στα νομίσματα, υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες συγκεκριμένης στιγμής που κόβονται τα νομίσματα, ενώ δεν έχουμε μαρτυρία από άλλη πηγή. Υπάρχουν μορφές θεών και ηρώων, που, επίσης, δεν σώζονται από αλλού. Και φυσικά υπάρχει όλη η τέχνη του αρχαίου χαράκτη επάνω σε οτιδήποτε φέρει το νόμισμα. Άρα, αυτό το πολύ μικρό αντικείμενο έχει μια εξέχουσα θέση στην ιστορία, την αρχαιολογία και την ιστορία της τέχνης. Επομένως, η προσφορά του κ. Παπαληγούρα, η οποία έρχεται να προστεθεί σε όλες τις δωρεές, τις χορηγίες, τις προσφορές των μεγάλων δωρητών, από τη μια τιμά το Μουσείο, από την άλλη δείχνει το ανοιχτό πνεύμα του συλλέκτη, ο οποίος συναισθηματικά και λογικά σκεπτόμενος αποφασίζει να γίνει η συλλογή του, αυτό το υλικό που ο ίδιος με τόσο πάθος μάζεψε κοινό κτήμα όλων». 

Απευθυνόμενη στον δωρητή, η Λίνα Μενδώνη επεσήμανε ότι «το Υπουργείο Πολιτισμού με  ιδιαίτερη χαρά και ευγνωμοσύνη υποδέχεται στο Ιλίου Μέλαθρον, στο Νομισματικό Μουσείο, τον Αναστάση Παπαπαληγούρα ως ένα ελάχιστο αντίδωρο της μεγάλης του προσφοράς, στο ίδιο το μουσείο, της μεγάλης δωρεάς των 3.745 ιδιαίτερα σημαντικών νομισμάτων. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι το Νομισματικό Μουσείο, στην πορεία του διαχρονικά, αυτά τα λίγο παραπάνω από 200 χρόνια από την πρώτη νομισματική συλλογή μέχρι σήμερα, είναι ίσως από τους πιο αξιόπιστους οργανισμούς διεθνώς, που ασχολούνται με την αρχαία ελληνική νομισματική και την ιστορία της οικονομίας του νομίσματος. Το προσωπικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, το οποίο εργάζεται σε αυτό το Μουσείο, είναι υψηλότατου επίπεδου. Επομένως, ακολουθώντας το πρότυπο το δικό σας οποιοσδήποτε συλλέκτης επιθυμεί να γίνει δωρητής, να ξέρει ότι αυτή η συλλογή, την οποία θα δωρίσει θα είναι στα καλύτερα χέρια και θα διατηρηθεί στο μέλλον με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Χαίρομαι γιατί με αυτή τη μικρή εκδήλωση ξεκινά η δραστηριότητα του Μουσείου για το 2024.  Είναι η πρώτη εκδήλωση που γίνεται με τον Γιώργο Κακαβά υπό την νέα του ιδιότητα, του γενικού διευθυντή του σύγχρονου πολιτισμού, και της Αναστασίας Ράμμου, η οποία βρίσκεται στο τιμόνι πλέον του Νομισματικού Μουσείου. 

Σας ευχαριστώ λοιπόν, εξ ονόματος της Ελληνικής Πολιτείας και της Ελληνικής Κυβέρνησης για τη μεγάλη σας προσφορά.»

Ο Αναστάσης Π. Παπαληγούρας είναι πολιτικός, με μακρά θητεία στη Νέα Δημοκρατία, ενώ διετέλεσε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ, Υπουργός Δικαιοσύνης (2004-2007) και Υπουργός Νησιωτικής Πολιτικής (2008-2009). 

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η ιστορική Οικία Παλαμά, αποτελεί την τελευταία οικία του ποιητή, στην οποία έζησε με την οικογένειά του, μέχρι τον θάνατό του το 1943. Το κτήριο, αποτελεί ισχυρό σημείο αναφοράς για την ιστορία της Αθήνας, αλλά και τη σύγχρονη ιστορία μας γενικότερα, καθώς στις 28 Φεβρουαρίου 1943 η εξόδιος ακολουθία του ποιητή Κωστή Παλαμά συνδέθηκε με την μεγαλύτερη αντιστασιακή διαδήλωση στην Αθήνα ενάντια στην γερμανική κατοχή, τονώνοντας το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων. Έπειτα από δεκαετίες εγκατάλειψης, σε συνέχεια της απόκτησης της ιδιοκτησίας του από το Υπουργείο Πολιτισμού, το 2023 ,η αποκατάσταση του κτηρίου έχει ως στόχο την ανάδειξη του μνημείου και την ένταξη στη ζωή της πόλης ως χώρος μελέτης και σπουδής της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας και διάδοσης του έργου του μεγάλου Έλληνα ποιητή. Η οικία Παλαμά εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής μας για την ανάδειξη ιδιόκτητων κτηρίων του, που παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον, με σκοπό να αποτελέσουν νέους πυρήνες πολιτισμού στο ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας».

Το μνημείο είναι ένα διώροφο, επίμηκες κτήριο με νεοκλασικίζοντα στοιχεία, κυρίως στον όροφο. Η εγχάρακτη λιθοδομή, καθώς και τα υπολείμματα των παραστάδων στον όροφο μαρτυρούν την επιβλητικότητα, που κάποτε παρουσίαζε το κτήριο. Η όψη του έχει υποστεί αλλοιώσεις κυρίως στο τμήμα του ισογείου από μεταγενέστερες επεμβάσεις. Το κτήριο αποτέλεσε ένα διώροφο συγκρότημα κατοικιών, χωρίς υπόγειο με κοινόχρηστη είσοδο και αυλή που παραπέμπει στην τυπολογία της λαϊκής αθηναϊκής οικίας. Κάποιες μεταγενέστερες επεμβάσεις είναι εμφανείς στις λιθοδομές καθώς και στην κύρια όψη. Η ιστορία του κτηρίου ξεκινά τα μέσα του 19ου αιώνα. Στο αρχικό αυτό κτήριο έγιναν ριζικές αλλαγές και προσθήκες στις αρχές του 20ου αιώνα, σε δύο διακριτά στάδια. Τη δεκαετία του '30 έλαβαν χώρα νέες προσθήκες, εξωραϊσμοί και διαμερισματοποίηση του ορόφου, ενώ επεμβάσεις έγιναν και τη δεκαετία του '50.

Σύμφωνα με τη μελέτη αποκατάστασης προβλέπονται μια σειρά από μέτρα τα οποία στοχεύουν στην εξασφάλιση της υλικής υπόστασης του κτηρίου, στην εισαγωγή νέων χρήσεων και λειτουργιών με τρόπο αρμονικό προς τη μορφή του μνημείου και κατάλληλων, ώστε να αναδεικνύουν την σημασία του ως ένα εξέχον τοπόσημο για την ιστορία της πόλης και της Ελλάδας γενικότερα.

Το κομβικό στοιχείο που αναδεικνύεται μέσω της αρχιτεκτονικής μελέτης είναι το ιστορικό γεγονός ότι το σπίτι και ειδικά η αυλή αποτέλεσε την αφετηρία της νεκρικής πομπής της κηδείας του ποιητή που εξελίχθηκε σε παλλαϊκή πορεία εναντίον του κατακτητή μέσα στην κατοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η αρχιτεκτονική διαμόρφωση εστιάζει στη νοηματική διασύνδεση του εσωτερικού χώρου της αυλής με τον εξωτερικό χώρο και την οδό Περιάνδρου. Προβλέπεται μια διαμόρφωση που θα αποτελέσει τον μίτο που θα συνδέει υπαινικτικά με ελαφρές κατασκευές και τον κατάλληλο φωτισμό το μέσα με το έξω. Στην αυλή προτείνεται η προσθήκη μιας ημιυπαίθριας κατασκευής που διαμορφώνει ένα αισθητικά άρτιο πλαίσιο για μια μόνιμη φωτογραφική έκθεση σε σχέση με τον ποιητή και κυρίως με το γεγονός της κηδείας του. Η ημιυπαίθρια κατασκευή θα αποτελεί, επίσης, έναν μεταβατικό χώρο εισόδου, προς μια ισόγεια αίθουσα για παρουσιάσεις βιβλίων ή άλλες συναφείς δραστηριότητες με χωρητικότητα 50 ατόμων. Ο κεντρικός ιστορικός πυρήνας του συγκροτήματος γίνεται αντικείμενο συστηματικής αποκατάστασης με συντήρηση των δομικών στοιχείων και όπου κρίνεται, λόγω της κατάστασης διατήρησης τους, απαραίτητο, με τμηματικές προσθήκες με νέα υλικά (στέγη, νέα κουφώματα). Τα ίχνη ζωγραφικού διακόσμου που εντοπίστηκαν θα συντηρηθούν. Οι νέες προσθήκες (ημιυπαίθριος χώρος, πυρήνας με wc) θα είναι εύκολα διακριτές από την υφιστάμενη κατασκευή. Στο πλαίσιο των εργασιών αποκατάστασης θα καθαιρεθούν τμήματα ετοιμόρροπων ή βλαπτικών στοιχείων για την κατασκευή, τοίχοι ή τμήμα τοίχων για λειτουργικούς λόγους, κατασκευές που βλάπτουν την δημόσια υγεία όπως το πρόχειρο στέγαστρο της αυλής με επικάλυψη από φύλλα αμιάντου, η ξύλινη στέγη.

Η μελέτη συντήρησης έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση, συντήρηση και αποκατάσταση του διακόσμου των όψεων και του ζωγραφικού διακόσμου που σώζεται στους εσωτερικούς χώρους του κτηρίου. Επιπρόσθετα, διερευνά την ύπαρξη ή μη ζωγραφικού διακόσμου στα ξύλινα στοιχεία της Οικίας. Στη μελέτη συντήρησης προσδιορίζεται η έκταση των αλλοιώσεων, οι προτεινόμενες επεμβάσεις συντήρησης-αποκατάστασης, οι μέθοδοι και τα υλικά που θα απαιτηθούν για τη στερέωση, προστασία και ανάδειξη των αναφερόμενων διατηρητέων στοιχείων, σύμφωνα με τους κανόνες δεοντολογίας και τη διεθνή πρακτική στην επιστήμη της συντήρησης.

Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς πέρασε στην οδό Περιάνδου τα τελευταία χρόνια της ζωής του, σε μεγάλη ηλικία, αφού αναγκάστηκε να μετακομίσει εκεί μετά την έξωσή του από την κατοικία επί της οδού Ασκληπιού 3, η οποία έχει πλέον κατεδαφιστεί. Έζησε σε ένα από τα δύο διαμερίσματα του δευτέρου ορόφου με τη σύζυγό του Μαρία και την κόρη τους Ναυσικά, μαζί με άλλους ενοίκους. Εκεί άφησε και την τελευταία του πνοή. Το 2023 συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή.

Η Οικία Παλαμά αποτελεί ένα σημαντικό ιστορικό τοπόσημο για την Αθήνα. Το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε το κτήριο ως μνημείο το 1999, ενώ η διαδικασία απαλλοτρίωσής του ξεκίνησε το 2020. Μετά από αλλεπάλληλες προσφυγές της τ. ιδιοκτήτριας στο Συμβούλιο της Επικρατείας, τελικά η απαλλοτρίωση συντελέστηκε τον Μάιο του 2023 και το ακίνητο περιήλθε στην ιδιοκτησία του ΥΠΠΟ. Η μελέτη αποκατάστασης - επανάχρησης του κτηρίου εκπονήθηκε με ευγενική χορηγία του Ιδρύματος «Σύλβιας Ιωάννου», ώστε το έργο να ενταχθεί για χρηματοδότηση στην προγραμματική περίοδο 2021-2027.