Είδαμε την πανδημία να προκαλεί πρωτοφανείς κυβερνητικές παρεμβάσεις στις οικονομίες όλου του κόσμου, κατόπιν τη γενικευμένη κρίση στον τομέα της ενέργειας και την εκτόξευση του πληθωρισμού σε Ευρώπη και ΗΠΑ και τώρα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που έχει δημιουργήσει πολιτικούς κινδύνους που συνδέονται με τον πόλεμο και την τρομοκρατία. Αναμφίβολα λοιπόν, γίνεται αντιληπτό ότι ήρθε η ώρα να ξανασκεφτούν στις επιχειρήσεις τί είναι ο πολιτικός κίνδυνος και τί ενέργειες πρέπει να κάνουν για να βελτιώσουν τον τρόπο με τον οποίο τον εντοπίζουν και τον διαχειρίζονται.
Να σημειωθεί ότι στην πράξη έχουμε τη συνήθεια να χρησιμοποιούμε εναλλακτικά δύο παρόμοιους όρους. Τον όρο πολιτικός κίνδυνος (political risk) και τον όρο κίνδυνος χώρας (country risk). Ωστόσο, πολλοί ακαδημαϊκοί δάσκαλοι αλλά και ειδικοί σε θέματα διαχείρισης κινδύνων λένε ότι ο κίνδυνος χώρας και ο πολιτικός κίνδυνος είναι διαφορετικοί τύποι κινδύνου. Ο βασικότερος ισχυρισμός τους είναι ότι ο όρος κίνδυνος χώρας συμπεριλαμβάνει ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα (π.χ. αλλαγές στη φορολογική και εργατική νομοθεσία) αλλά αγνοεί τη διεθνή διάσταση που εμπεριέχει ο όρος πολιτικός κίνδυνος.
Υπενθυμίζεται ότι, ως επιχειρηματικό κίνδυνο ορίζουμε μια πιθανή αρνητική διακύμανση για την εταιρεία, η οποία μπορεί να προκληθεί απροσδόκητα στο περιβάλλον εντός του οποίου δραστηριοποιείται η επιχείρηση, από οποιοδήποτε γεγονός. Οι συνιστώσες επιχειρηματικού κινδύνου περιλαμβάνουν συνήθως συστημικούς κινδύνους, κινδύνους από πτωχεύσεις κρατών, ζητημάτων του οικονομικού κύκλου της εταιρείας, κινδύνους έργων, ζητημάτων πόρων, μεταβολών στις πρακτικές της αγοράς, αλλαγές στη νομοθεσία, κλπ. Επομένως, εν μέσω των ανωτέρω συνιστωσών, θα μπορούσε μια εξαγωγική επιχείρηση να αξιολογήσει ως μια μορφή πολιτικού κινδύνου την κακή διαχείριση της οικονομίας από το κυβερνών πολιτικό κόμμα της χώρας που εξάγει ή επενδύει (ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ζιμπάμπουε).
Παρ’ ότι όμως ο πολιτικός κίνδυνος έχει αρχίσει να αναβαθμίζεται στον χάρτη εταιρικών κινδύνων, εντούτοις φαίνεται δύσκολος στη διαχείρισή του. Γι’ αυτό πολλές επιχειρήσεις που είναι εκτεθειμένες σε ορισμένου τύπου πολιτικό κίνδυνο επιλέγουν να προστατευτούν μεταφέροντας αυτό τον κίνδυνο, μέσω ασφάλισης έναντι πολιτικού κινδύνου, σε εξειδικευμένο ασφαλιστή. Οι πολύ μεγάλες εταιρείες βέβαια είτε διαθέτουν ειδική ομάδα η οποία διαχειρίζεται αποκλειστικά τους πολιτικούς κινδύνους είτε προσλαμβάνουν εξωτερικούς συμβούλους. Είναι γεγονός πάντως ότι πάρα πολλές εταιρείες δεν αντιμετωπίζουν τον πολιτικό κίνδυνο proactively, αλλά μόνο αφού υποστούν ζημία εξαιτίας αυτού, όχι πριν.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν από καιρό αναμενόμενη από κάποιους και ένα μεγάλο σοκ για όλους τους υπόλοιπους. Ας καταγράψουμε όμως και άλλα παραδείγματα πολιτικού κινδύνου όπως τη διαχείριση της πανδημίας, το Brexit, την εκλογή Τραμπ, την άνοδο των δημαγωγών και της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, την εμπορική διένεξη ΗΠΑ-Κίνας, το ενδεχόμενο του Grexit πριν μερικά χρόνια και τη σημερινή βαθιά οικονομική κρίση στην Τουρκία (βέβαια, ως αιτία πολιτικού κινδύνου, η εισβολή στην Ουκρανία διαφέρει ριζικά από όλα τα άλλα παραδείγματα πολιτικού κινδύνου που αναφέρθηκαν). Ο αποκλεισμός ορισμένων ρωσικών τραπεζών από το σύστημα SWIFT και οι κυβερνοεπιθέσεις της Ρωσίας εναντίον κρίσιμων υποδομών χωρών τις οποίες θεωρεί εχθρικές, είναι επιπλέον εξελίξεις που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις, συνεπεία του πολιτικού κινδύνου από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Χωρίς αμφιβολία καθώς η κατάσταση συνεχίζει να εξελίσσεται, και τα είδη των ενδεχόμενων ζημιών θα συνεχίσουν να πληθαίνουν.
Με άλλα λόγια, ο αντίκτυπος από ένα γεγονός πολιτικού κινδύνου γίνεται αισθητός τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε τοπικό επίπεδο σε ένα πολύ ευρύ φάσμα κατηγοριών κινδύνου.
Εν κατακλείδι, πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να βελτιώσουν τη διαχείριση του πολιτικού κινδύνου τους;
Ενδεικτικά: με καλές πηγές πληροφοριών, εάν αποτελεί τακτικό θέμα proactive στρατηγικής συζήτησης στο διοικητικό συμβούλιο (τέτοιες συζητήσεις βοηθούν στην ανάδειξη των αναδυόμενων πολιτικών κινδύνων), από την αξιολόγηση του υφιστάμενου outsourcing της εταιρείας (π.χ. την παραγωγή σε αναδυόμενες αγορές), μέσω επεξεργασίας διαφόρων σεναρίων πολιτικών κινδύνων και φυσικά μέσω των προγραμμάτων ασφάλισης έναντι πολιτικών κινδύνων που προσφέρουν οι εξειδικευμένοι ασφαλιστικοί οργανισμοί.
