Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούμε από την Αμερική του Τραμπ, ο οποίος αρχίζει σιγά-σιγά να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες όσωναλλοπρόσαλλων λέει και κάνει,έως και τη Βρετανία που ξυπνάει με καθυστέρηση στις συνέπειες του Brexit.
Τι μας λένε όλα αυτά; Ότι τα λαϊκίστικα κόμματα και κυβερνήσεις φυτρώνουν παντού σαν μανιτάρια.
Και τι είναι αυτό που μπορεί να ελέγχει τον λαϊκισμό; Μα οι θεσμοί, φυσικά!Όπως γνωρίζουμε από την αρχαία τραγωδία, βασικός ρόλος των θεσμών είναι να ελέγχουν τους θνητούς και να τους δείχνουν τα όριά τους.
Στις ΗΠΑ, μία υπερδύναμη με ισχυρούς θεσμούς,ο Πρόεδρος έχει πολλές εξουσίες, αλλά, παρά τις περί αντιθέτου δοξασίες, δεν έχει την απόλυτη εξουσία. Πολλές από τις εξουσίες ανήκουν στη δικαιοδοσία των Πολιτειών, ενώ άλλες τις ασκεί σε συνεργασία με τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι μηχανισμοί ελέγχου ανάμεσα στους θεσμούς είναι πολλοί και αφορούν όλα τα επίπεδα, από το νομοθετικό έως αυτό της Δικαιοσύνης. Ακόμη και στο εκτελεστικό επίπεδο, όπως έκπληκτος φαίνεται να ανακαλύπτει και ο ίδιος ο Τραμπ, οι εξουσίες του δεν είναι απεριόριστες.
Στην ΕΕ, τα κράτη μέλη έχουν την εξουσία στους περισσότερους τομείς ενώ η ΕΕ έχει σε πολύ λιγότερους, στις λεγόμενες κοινές πολιτικές. Βέβαια ενώο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός των ΗΠΑ αντιστοιχεί στο 23% περίπου του ΑΕΠ της χώρας, ο προϋπολογισμός της ΕΕ αντιστοιχεί μόνο στο 0.9% του ΑΕΠ της ΕΕ!
Ωστόσο, και ανάλογα με τα μέσα και τις εξουσίες που διαθέτει, η ΕΕ θεωρεί τη λειτουργία των θεσμών και των αρχών πάνω στις οποίες βασίζονται, ως μία από τις προτεραιότητές της. Και ανάλογα με τα πορίσματα των ερευνών της, και ας μην μας ξεγελάει ο ήπιος τόνος της, όταν διαπιστώνει παραβάσεις, δεν διστάζει να λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα.
Οι απόπειρες χειραγώγησης στη λειτουργία των θεσμών της Δικαιοσύνης και η διαφθορά σε χώρες όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Ρουμανία, η οποία ασκεί από την 1η Ιανουαρίου και την προεδρία της ΕΕ, θα μπορούσαν, αν εγκριθούν οι σχετικές προτάσεις, να οδηγήσουν εν καιρώσε μείωση της χρηματοδότησής τους από τα διάφορα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ.
Πρόσφατα εξάλλου, οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διενήργησαν έλεγχο για τη νομιμότητα αγροτικών ιδίως επιδοτήσεωντης ΕΕ, που είχε λάβει στο παρελθόν το holding που ανήκε στον νυν Πρωθυπουργό της Τσεχίας Α.Babis. Αν προκύψουν παραβάσεις, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι σοβαρές.
Αυτό που συμβαίνει ολοένα και περισσότερο είναι ότι τα κόμματα που υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια προκειμένου να κερδίσουν τις εκλογές, όταν έλθουν όντως στην εξουσία, υπό την πίεση της πραγματικότητας αναγκάζονται ν’ αναγνωρίσουν ότι δεν μπορούν ν’ αρχίσουν να πριονίζουν τους θεσμούς πάνω στους οποίους βασίζεται η κοινωνία και η οικονομία της χώρας τους. Και οι θεσμοί που έχουν διαμορφωθεί από τη συμμετοχή τους στην ΕΕ αποτελούν ένα βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της πραγματικότητας της χώρας τους.
Ε και λοιπόν, τι κάνουν τότε; Μα τηλεφωνούν, φυσικά, στον κόουτς Τσίπρα και του ζητούν να τους στείλει οδηγίες για να κάνουν και αυτά τη δική τους την κωλοτούμπα.
Όσο οι θεσμοί καταφέρνουν να ελέγχουν τα φαινόμενα του λαϊκισμού και τους εκφραστές τους αναγκάζοντάς τα να προσκρούουν στην προβλήτα της πραγματικότητας και να καταλήγουν σε κάποια θεαματική ή έστω και λιγότερο θεαματική κολοτούμπα, τα πράγματα είναι ακόμη υπό έλεγχο.
Σήμερα, ωστόσο,ο λαϊκισμός υποβοηθούμενος και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αρχίζει να διογκώνεται και παρουσιάζει πλέον ανησυχητικές ομοιότητες με αυτόν του μεσοπολέμου και των θεωριών συνωμοσίας που οδήγησαν στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Κινήματα σαν των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία αποτελούν γόνιμο έδαφος για τη διάδοση των θεωριών συνωμοσίας. Ας ελπίσουμε πως η ιστορία δεν θα επαναληφθεί.